Recensie: Twaalf jaar onschuldig in de cel

Op 2 december 2003 liep Romano van der Dussen na een ochtend zonnen een strand van de Costa del Sol af toen twee agenten hem staande hielden. Het waren zijn laatste meters op vrije voeten. Ruim twaalf jaar lang zou de Nederlander onschuldig in de cel zitten, veroordeeld voor verkrachting en aanranding. In februari 2016 sprak het hooggerechtshof in Madrid hem vrij.

Zijn verhaal werd opgetekend door schrijver en journalist Edwin Winkels en resulteerde in het onderstaande boek. We volgen hierin Van der Dussen van het moment op het strand tot een paar maanden na zijn vrijlating.

Juridische blunders
Zeker juristen (in spe) zullen de gemaakte fouten in de zaak van Van der Dussen opvallen. Een foutieve Oslo-confrontatie, geen cautie, geweld tijdens verhoren, pas na maanden een tolk, laat in het proces van verhoren bijstand van een advocaat; de lijst is aardig lang. Het is niet verwonderlijk dat de wanhoop met name in die eerste maanden bij Van der Dussen met de dag groeit.

“De dagen zijn weken geworden, en de weken maanden. En de maanden meer dan een jaar. Veertien maanden in de isoleercel, en voor het eerst moest ik mijn spullen pakken. “Ben ik vrij?” vroeg ik aan de bewaker. “Nee, je gaat naar een andere gevangenis.” Wat er nog over is van mijn wereld stort nu alsnog in. Ik heb niets gehoord van mijn verzoeken om vrijlating, alleen dat ze worden afgewezen, zonder opgaaf van redenen. Ik begin mijn advocaat ook zat te worden; hij heeft helemaal niets voor elkaar gekregen.” – [Fragment uit het boek]

Van het kastje naar de muur
Van der Dussen ziet vele gevangenissen van binnen; van Málaga naar Granada en Murcia, waarbij de slechte detentieomstandigheden opvallend zijn. Over Murcia schrijft hij: “Hier wil ik zo snel mogelijk weg, dit heeft niets meer met een gevangenis te maken. Het is een smerig oud gebouw, uit de tijd van Franco. Overal stinkt het er en zijn bijna geen bewakers voor zoveel gevangenen.” Vanuit daar komt hij in Alicante terecht (“Hier heb ik het redelijk goed, ik heb mijn eigen cel. Er zitten veel oude mannetjes, die zijn wél schuldig, dacht ik aanvankelijk. Maar waarom dacht ik zo? Misschien waren sommigen wel echt onschuldig, net als ik. Wie ben ik om puur op uiterlijk of gedrag anderen te veroordelen?”), waarna er nog een overplaatsing wordt geregeld naar Castellón, de gevaarlijkste gevangenis van allemaal. Alleen mannen die zijn veroordeeld tot tien jaar of meer gevangenisstraf komen hier terecht. Uiteindelijk blijft Van der Dussen ook hier niet. Na een overplaatsing naar Valencia volgt ook nog een verblijf in Palma de Mallorca.

Naast de vele overplaatsingen loopt Van der Dussen tegen torenhoge muren van bureaucratie, corruptie en politieke spelletjes aan. Er wordt niet naar hem geluisterd, getuigen die ontlastend kunnen verklaren worden maar niet opgeroepen en op het moment dat er dan overtuigend ontlastend bewijs is, is er niet veel haast om daar iets mee te doen.

Indrukwekkend is dan ook de transformatie van onzekere, bange man naar de geharde gevangene. “Hier in de gevangenis van Mallorca ben ik wel een baas. Niemand durft me hier iets te doen. Velen denken dat ik gek ben, en daardoor gevaarlijk. Ik ben nergens meer bang voor, ik heb alles al gezien wat ik nooit verwacht had ooit in mijn leven te zien. Ze hebben gelijk, een gevangenis maakt echt geen beter mens van je. Mij maakt de gevangenis gek, knettergek. Egoïstisch ook. Maar vooral gevoelloos, denk ik.”

Hoop houden
Door het boek heen klinkt het geluid van hoop proberen te houden, al dan niet tegen beter weten in. Naarmate het boek vordert, wordt de frustratie ook voor de lezer steeds groter. De hoeveelheid fouten en lange wachtperiodes zijn schokkend. Zijn pro deo advocaten doen weinig voor hem. Wél hulp krijgt Van der Dussen van Gimbrère Advocaten uit Breda, die ook zes vestigingen in Spanje hebben. Veel hulp komt ook van PrisonLaw, de stichting die Nederlandse gevangenen in het buitenland probeert vrij te krijgen, en ook vindt hij uiteindelijk een advocaat die hem wel effectief kan helpen.

De vraag die mensen hem na zijn vrijlating het meeste stellen: is de wereld veranderd in die ruim twaalf jaar? “Dat valt mee. Een flat is een flat, een supermarkt is een supermarkt. De zee zien, dat is wel bijzonder.”

Het boek is kortweg indrukwekkend te noemen en hoewel je als lezer de uitkomst al weet, blijft het verhaal fascineren. Ook niet onbelangrijk: het boek leest door de vlotte en laagdrempelige schrijfwijze als een trein. Absoluut een aanrader!

Kans maken op een exemplaar in je schoen of onder de boom? Like dan deze Facebookpost over de recensie en laat daaronder in de reacties weten wat jij de meest spraakmakende rechterlijke (Nederlandse) dwaling vindt. Meedoen kan tot zaterdag 26 november 2016, 13.00 uur. Winnaars worden bekend gemaakt op de Facebookpagina.

12jaar
De harde feiten
Titel: Twaalf jaar onschuldig in de cel
Door: Romano van der Dussen (opgetekend door Edwin Winkels)
Uitgever: Uitgeverij Brandt
Aantal pagina’s: 223
ISBN: 9789492037510
Het boek is voor 17,50 euro verkrijgbaar bij bol.com

Legal points: 9.5/10

 

Een greep uit onze andere boekenrecensies:
Tien geboden van de advocaat-stagiair | M. Knapen & L. van der Ham
Met een klap van de hamer | V. Corstens & M. Wullink
Mens in toga | J. Hopmans
Superstudent! | O. Schewe