De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft Enschede een boete van 600.000 euro opgelegd, omdat de gemeente wifi-tracking gebruikte in de binnenstad op een manier die niet mag. Via de wifi-tracking was winkelend publiek en waren mensen die in de binnenstad wonen of werken te volgen. Het is de eerste boete ooit aan een overheidsinstelling.
Door Gracièla van Duinkerken
De gemeente Enschede besloot vier jaar geleden om via sensoren de drukte in de binnenstad te gaan meten. Hiervoor huurde de gemeente een bedrijf in dat gespecialiseerd is in het tellen van passanten. Meetkastjes in de winkelstraten vingen de wifi-signalen op uit de mobiele telefoons van passerende mensen. Ieders telefoon werd apart geregistreerd met een unieke code.
Mensen volgen zonder noodzakelijkheid
Volgens de AP is de inzet van wifi-tracking aan strenge eisen gebonden en in de meeste gevallen verboden. Door te tellen hoeveel telefoons er op een bepaald moment rond een meterkastje zijn, is te meten hoe druk het is. Houd je echter over een langere periode bij welke telefoon langs welk meetkastje komt, dan verandert dit ’tellen’ in het ‘volgen’ van mensen, zegt de AP. En dat was in Enschede het geval. De privacy van burgers was niet goed gewaarborgd, omdat zij konden worden gevolgd zonder dat dit noodzakelijk was.
Overtreding privacywet AVG
Volgens de AP was het niet de bedoeling van de gemeente om individuen te volgen en de AP heeft ook geen aanwijzingen gevonden dat dit is gebeurd. Maar het inzetten van wifi-tracking, dat dit wel mogelijk maakt, is op zichzelf al een ernstige overtreding van privacywet AVG. Door de manier waarop Enschede de wifi-tracking organiseerde, creëerde deze gemeente een systeem waarin surveillance van individuele personen mogelijk werd. “Het is niet de bedoeling dat iemand kan volgen welke winkel, arts, kerk of moskee we bezoeken. Dat is privé en dat moet privé blijven zodat mensen zichzelf kunnen zijn, zonder zich geremd te voelen door mogelijke registratie. Een gemeente moet dit grondrecht van haar inwoners voorop stellen”, aldus AP-vicevoorzitter Monique Verdier.
Bezwaar
De overtreding begon in mei 2018. De interventie van de AP was aanleiding voor de gemeente om op 1 mei 2020 te stoppen met wifi-tracking. Wifi-tracking wordt bij tientallen andere gemeenten ingezet. Naar aanleiding van de opgelegde boete aan Enschede schakelt bijvoorbeeld de gemeente Hengelo, die ook aan wifi-tracking doet, vooralsnog de wifi-tracking in de binnenstad uit.
Ondanks dat de gemeente Enschede de wifi-tracking heeft gestopt, heeft de gemeente bezwaar aangetekend tegen de boete. De gemeente voert aan dat de tellingen anoniem zijn, dat er geen persoonsgegevens zijn verwerkt en de AP dus uitgaat van een puur theoretisch scenario. De gemeente voelt zich daarom ook ten onrechte gestraft. Volgens de gemeente waren en zijn bezoekerstellingen nodig om het effect van investeringen en beleid op de aantrekkelijkheid, de leefbaarheid en de veiligheid van de stad te meten.