In 2014 ging de website van Tom Kabinet, Deens voor ‘lege boekenkast’, live. Het idee van de oprichters was om digitale boeken tweedehands te verkopen. Uitgeverijen waren niet blij met Tom Kabinet en al snel werd er een rechtszaak tegen hen aangespannen door het Nederlandse Uitgeversverbond (NUV). De zaak loopt al sinds 2014 en rechtbank Den Haag heeft 12 juli 2017 prejudiciële vragen gesteld aan het Europese Hof met betrekking tot verkoop van tweedehands e-books.
Door Liza Ovsyanko
De vraag is of e-books onder Europese auteursrechtrichtlijnen hetzelfde moeten worden behandeld als papieren boeken. Bij papieren boeken is er namelijk sprake van ‘uitputting’. Dit houdt in dat op het moment dat een werk op de markt wordt gebracht de auteursrechthebbende geen zeggenschap meer heeft over de verdere distributie van het werk.
Uit het Usedsoft-arrest uit 2012 bleek dat uitputting ook voor software geldt. De koper en verkoper van de software moeten dan wel kunnen bewijzen dat het enige exemplaar is overgedragen. De vraag is echter of uitputting door kan worden getrokken naar tweedehands verkoop van e-books.
In eerste aanleg voerde het NUV ook aan dat digitale boeken anders moeten worden behandeld dan papieren boeken, omdat deze niet slijten en andere functies bevatten, zoals de mogelijkheid om de lettergrootte te veranderen. Verder meende het NUV dat het niet te altijd mogelijk is na te gaan of de e-books legaal zijn. Toch gaf de rechter Tom Kabinet gelijk in eerste aanleg: er kon uit de wet geen duidelijk verschil worden opgemaakt tussen papieren en digitale boeken.
Het NUV ging in hoger beroep en het Gerechtshof Amsterdam oordeelde dat tweedehands verkoop van e-books in principe is toegestaan, mits het originele boek legaal is aangeschaft. Het Hof meende echter dat Tom Kabinet niet alles eraan heeft gedaan om inbreuk op auteursrechten tegen te gaan en dat de verkoop dus moest worden gestaakt.
Tegenwoordig controleert Tom Kabinet wél de herkomst van het boek. Op de website van Tom Kabinet mogen alleen e-books met een watermerk worden verkocht. Dit watermerk toont de gegevens van de eerste eigenaar en hiermee kan dus gemakkelijk worden achterhaald of hetzelfde e-book ook ergens anders wordt aangeboden. Nadat een boek op Tom Kabinet wordt verkocht wordt er een extra watermerk in het e-book gezet om deze tot de nieuwe eigenaar te kunnen herleiden.
Tom Kabinet neemt nu de nodige maatregelen om legale doorverkoop van e-books te verzekeren. Het is nu aan het Europese Hof om te bepalen of verkoop van tweedehands e-books is toegestaan. Tom Kabinet en de uitgevers mogen reageren op de vragen van de rechtbank Den Haag voor deze naar het EU-Hof worden gestuurd. Het EU-Hof zal zich naar verwachting volgend jaar uitlaten over de vraag.