Vluchtelingenorganisatie wint kort geding: ‘opvang asielzoekers moet beter’

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en het kabinet moeten nu in actie komen om de asielcrisis te beteugelen. Dat oordeelde de Haagse rechtbank onlangs in een zaak die was aangespannen door de stichting VluchtelingenWerk Nederland. De huidige opvang van vluchtelingen voldoet volgens de rechter niet aan Europese regels.

Twee maanden geleden besloot stichting VluchtelingenWerk Nederland een kort geding aan te spannen tegen de Staat. De vluchtelingenorganisatie kon niet langer aanzien hoe, bij gebrek aan ruimte in het opvangcentrum van het COA, honderden asielzoekers buiten moesten slapen. De drukte bij het opvangcentrum in het Groningse Ter Apel had zelfs als gevolg dat voedsel en drinkwater onvoldoende aanwezig waren en asielzoekers voor medische hulp afhankelijk waren van Artsen zonder Grenzen. VluchtelingenWerk sprak van een ‘onhoudbare’ situatie en stelde dat de kwaliteit van de Nederlandse asielopvang tot ‘onder de humanitaire ondergrens’ was gezakt.

Het kabinet had de situatie in Ter Apel toen al uitgeroepen tot nationale crisis. Noodopvanglocaties in gymzalen en evenementenhallen moesten ervoor zorgen dat asielzoekers in elk geval niet meer buiten hoefden te slapen. VluchtelingenWerk vindt deze noodopvanglocaties echter bij lange na niet voldoende om de asielcrisis op te lossen. Zo laten beelden van vieze toiletten en ‘slaaphokjes’ zonder ramen zien dat asielzoekers in de noodopvang nog altijd onder erbarmelijke omstandigheden leven. De vluchtelingenorganisatie hoopte met een kort geding het kabinet zover te krijgen nu eindelijk eens met structurele oplossingen voor de asielcrisis te komen.

Menswaardige opvang

Twee weken geleden volgde de uitspraak van de rechter en die zal binnen het kabinet ongetwijfeld tot bezorgde blikken hebben geleid. De Haagse rechter ging mee in de zorgen van VluchtelingenWerk en oordeelde dat het kabinet zich niet houdt aan de (Europese) verplichting om asielzoekers menswaardig op te vangen. Vluchtelingen in de noodopvang zouden volgens de rechter zelfs ‘zowel fysieke als psychische schade’ lijden door het ‘onrechtmatig handelen’ van de overheid en dat moet van de rechter onmiddellijk stoppen.

Zij verplicht het kabinet en het COA dan ook tot de directe invoering van een aantal concrete maatregelen die de situatie in de noodopvang enigszins zouden moeten verlichten. Zo mogen kwetsbare asielzoekers wat de rechter betreft niet meer worden opgevangen in tenten, sporthallen of evenementenlocaties. Asielzoekers die nog wel in de noodopvang verblijven, moeten dag en nacht om drinkwater, voedsel of medische zorg kunnen vragen. Verder moet elke vluchteling binnen negen maanden over een afsluitbare slaapkamer met minimaal vier vierkante meter slaapruimte en minimaal één raam kunnen beschikken. Ten slotte moet het kabinet zorgen voor schone sanitaire voorzieningen en speelvoorzieningen voor kinderen.

‘Kraakhelder’

Frank Candel, de voorzitter van VluchtelingenWerk Nederland, noemt de uitspraak van de Haagse rechtbank ‘kraakhelder’ en spreekt van een ‘belangrijke stap’. Het is volgens hem nu aan het kabinet om de uitspraak – bijvoorbeeld via het staatsnoodrecht – om te zetten in daden. Zo zou het kabinet haast moeten maken met een spoedwet die andere gemeenten dan Ter Apel verplicht om vluchtelingen uit de noodopvang te huisvesten.

Dat is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Een dergelijke wet is volgens het kabinet wel in de maak, maar treedt waarschijnlijk pas volgend jaar in werking. Gemeenten staan bovendien nog altijd niet in de rij om vluchtelingen op te vangen. Tekenend hiervoor is de recente oproep van Eric van der Burg, de staatsecretaris van Justitie en Veiligheid. Hij verzocht alle Nederlandse gemeenten om dan in ieder geval alleenstaande minderjarige vluchtelingen op te vangen. Hij kreeg een reactie van welgeteld één van de 344 gemeenten.

Het kabinet stelt dan ook meer tijd nodig te hebben om ‘voldoende plekken van voldoende niveau’ te creëren en is inmiddels tegen de uitspraak in hoger beroep gegaan. VluchtelingenWerk is verbaasd over deze beslissing. “Wij zien liever dat de overheid haar tijd steekt in het halen van de termijnen om de opvang van kwetsbaren te verbeteren, in plaats van het bestrijden van deze uitspraak”, aldus de vluchtelingenorganisatie.

Lees ook: Vluchtelingenorganisatie start rechtszaak voor snellere oplossing opvangcrisis