De Europese Unie (EU) heeft op 7 maart 2023 bekend gemaakt dat zij sancties zullen opleggen aan personen en organisaties die zich schuldig maken aan seksueel geweld en grootschalige schendingen van vrouwenrechten.
Duidelijk signaal
In verschillende landen vindt enorm veel seksueel geweld plaats tegen vrouwen en meisjes. Zo wordt volgens de VN verkrachting als wapen gebruikt door de Russische troepen in de oorlog in Oekraïne. Daarnaast merken artsen in Iran op dat bij de protesten door veiligheidstroepen geschoten wordt op genitaliën, borsten of ogen van vrouwelijke demonstranten. Ook staat de vrouwengevangenis in het Iraanse Qarchak al jaren bekend als een plaats waar vrouwen seksueel worden misbruikt door bewakers en worden bedreigd met verkrachting om valse bekentenissen af te dwingen. In Afghanistan verbiedt de Taliban meisjes en vrouwen om naar school te gaan. Ook in landen als Zuid-Sudan en Myanmar is sprake van seksueel geweld.
Toch blijven de daders veelal onbestraft. Met de sancties wil men daarin verandering teweegbrengen. “Met deze sancties geven we een duidelijk signaal aan diegenen die schuldig zijn aan seksueel geweld dat zij hier niet mee weg komen. Deze gruwelijke en mensonterende acties hebben consequenties. Ook geven we een signaal aan de slachtoffers: als EU staan we deze mensen, waar ook ter wereld, bij”, zegt minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra.
Enige voorzichtigheid
Op initiatief van Nederland staan negen personen en drie organisaties op de sanctielijst. Bovendien kan de lijst nog verder worden uitgebreid. Toch kan worden gesteld dat de lijst erg beperkt is. Zo heeft een VN-rapport uit 2022 49 partijen benoemd die zich schuldig maken aan seksueel geweld tegen vrouwen. “Ik had graag gewild dat het er meer waren geweest, die 49 die de VN noemt is ook maar het topje van de ijsberg”, aldus Hoekstra. Volgens hem ‘begint het in Europa vaak met enige voorzichtigheid’ en hij hoopt dan ook dat later meer namen aan de lijst worden toegevoegd.
Het effect
De sancties houden in dat de tegoeden in de EU van deze personen dan wel organisaties worden bevroren. Daarnaast kunnen deze personen niet langer naar de EU reizen. Ook is het verboden voor anderen binnen de EU om aan deze mensen diensten te verlenen.
Volgens advocaat Yvo Amar, expert op het gebied van sancties, is de sanctielijst een ‘duidelijk signaal met beperkt effect’. “Het gaat erom of de personen aan wie de sancties zijn opgelegd ook belangen hebben in Europa. Maar als het gaat om mensen in Afghanistan of Myanmar, is die kans gering. Bij personen in Rusland en Oekraïne is de kans groter dat je ze raakt, omdat die dichter bij Europa opereren.” Zo stelt Amar dat het meer effect zou hebben als bijvoorbeeld ook de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zich aansluiten bij de sancties. Daarnaast stelt hij dat Europa niet veel meer dan dit kan doen. “Europa heeft geen rechtsmacht in die landen, dus verder kan je niet zoveel actie ondernemen tegen dit soort mensen. In dat opzicht is het wel goed dat de EU in elk geval doet wat mogelijk is.”
Verder stelt Hoekstra dat de ‘kracht van de symboliek’ niet moet worden onderschat. “Ook zonder directe gevolgen verzetten twijfelachtige regimes zich altijd hevig tegen dergelijke sancties.”