Europa wil meer controle krijgen op grote techbedrijven en op wat mensen online allemaal zien. De Digitale Diensten Wet vereist dan ook dat grote online platforms verschillende aanpassingen doorvoeren. Zo wordt het voor TikTok-, Instagram- en Facebookgebruikers op basis van de nieuwe regelgeving mogelijk om de gepersonaliseerde tijdlijn uit te zetten.
De nieuwe wet omvat 92 artikelen met bepalingen waaraan de techbedrijven moeten voldoen. Deze bepalingen gaan over allerlei zaken. Zo zijn er beperkingen voor gerichte, gepersonaliseerde advertenties. Daarnaast moeten de techbedrijven ook nieuwe jaarlijkse rapportages opstellen waarin de risico’s van hun platforms worden benoemd, bijvoorbeeld op het gebied van desinformatie of de gevolgen voor de mentale gezondheid.
De regels zullen van toepassing zijn op negentien platforms van zestien bedrijven. Het gaat verder dan sociale media. Zo gaat het om techbedrijven die maandelijks minimaal 45 miljoen actieve EU-gebruikers hebben. Hiertoe behoren ook Amazon en de App Store van Apple.
Gepersonaliseerde tijdlijn uitzetten
Gebruikers van onder meer Instagram, Facebook en TikTok zullen de gevolgen van de nieuwe regelgeving dus ook ervaren. Zo kunnen zij ervoor kiezen om de gepersonaliseerde tijdlijn – aangestuurd door algoritmes – uit te zetten.
Techplatforms hebben altijd gesteld dat je tijdlijn er beter van wordt als deze wordt ingevuld door jouw online voorkeuren. Als je bijvoorbeeld een voetballiefhebber bent, dan zul je veel voetbalwedstrijden op je tijdlijn voorbij zien komen. Ook hopen de techplatforms dat je hierdoor langer door je tijdlijn blijft scrollen, zodat ze meer geld aan je kunnen verdienen.
Brussel wil deze ‘gepersonaliseerde tijdlijnen’ tegengaan om de volgende reden. “Allereerst betekent dit dat het voor gebruikers makkelijker zou moeten worden om hun telefoon weg te leggen. Oftewel: dit zou de apps minder aantrekkelijker moeten maken”, aldus Sarah Eskens, universitair docent recht en technologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ook zou het een voordeel opleveren voor de privacy van gebruikers. “Je zou zeggen dat platforms, als iemand zijn tijdlijn niet wil personaliseren, dan ook minder data nodig hebben. Of ze dat in de praktijk ook aanpassen, weet ik niet”, aldus Eskens.
Maar is dat wel zo gemakkelijk?
Of gebruikers ook daadwerkelijk de gepersonaliseerde tijdlijn gaan uitzetten hangt af van hoe gemakkelijk de functionaliteit te vinden is. Zo moet je bij TikTok meerdere stappen doorlopen om er te belanden. “Je ziet dat ze er een beetje mee gaan spelen door het zover mogelijk weg te stoppen en dan kijken ze of ze op de vingers worden getikt”, aldus Eskens. Bij Facebook en Instagram kom je wel iets sneller bij de optie terecht.
Ook verandert de hoeveelheid informatie die techbedrijven mogen gebruiken om gericht te adverteren. In het geval van minderjarigen mag enkel nog gebruik gemaakt worden van de leeftijd en locatie. In het geval van meerderjarigen mag geen data meer worden gebruikt over bepaalde gevoelige gegevens, zoals politieke opvattingen of seksualiteit.
Hoeveel (negatieve) invloed op de maatschappij?
Waar gebruikers minder van zullen merken, maar wat eigenlijk de spannendste verandering is voor de techbedrijven, is het feit dat het toezicht op de bedrijven veel strenger wordt. Zo zullen bedrijven zelf een risicobeoordeling moeten opstellen. Daarna zullen zij deze beoordeling delen met Brussel. Vervolgens zal Brussel de risicobeoordeling gaan beoordelen.
De vraag rijst wat een dergelijke risicobeoordeling precies inhoudt en wat de eventuele gevolgen kunnen zijn. “Ze moeten gaan nadenken over wat hun invloed is op de maatschappij. Als de negatieve effecten groot zijn, kunnen ze verplicht worden om aanpassingen te doen door content te verwijderen of aanpassingen in het algoritme”, aldus Eskens.
Toch blijft het onzeker of Brussel door de nieuwe regelgeving daadwerkelijk meer controle zal krijgen op de grote techbedrijven. Zo hebben deze bedrijven enorm veel macht. Zij hebben immers genoeg financiële middelen om een jarenlange juridische strijd te starten. De toekomst zal moeten uitwijzen of de EU haar doel, méér greep op techbedrijven, verwezenlijkt door de nieuwe (strengere) regelgeving.