Een rechterlijke uitspraak zonder dat daar een mens aan te pas komt? Daar zullen we in de toekomst waarschijnlijk niet raar van opkijken. Verwacht wordt dat kunstmatig intelligente robots steeds vaker in de maatschappij zullen worden ingezet. Niet zo gek dus dat op de Dag van de Rechtspraak werd betoogd dat robotrechters op den duur routinezaken moeten overnemen. De techniek zal er snel klaar voor zijn, maar zijn we juridisch gezien ook gereed voor een robotopmars?
Door Kirsten Rolloos
Robots mogen dan wel steeds zelfstandiger en intelligenter worden, voor de wet zijn het nog steeds slechts objecten. In de wet zijn natuurlijke personen en rechtspersonen aangewezen als bezitters van rechtspersoonlijkheid. Zij kunnen deelnemen aan het rechtsverkeer en zijn dragers van rechten en plichten. Een robot valt onder de definitie van een roerende zaak zoals die is vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek. Vooralsnog sluit dit het beste aan bij het karakter van robots, omdat er nog geen robots bestaan die volledig autonoom handelen en denken.
De huidige juridische kwalificatie van robots kan in de toekomst voor problemen zorgen. Robots zullen steeds vaker in staat zijn om zelfstandige rechtshandelingen uit te voeren. Te denken valt aan robots die zelf boodschappen doen en dus overeenkomsten sluiten, diagnoses stellen en operaties uitvoeren, politierobots, of zelfrijdende auto’s. Naar mate de autonomie van de robot toeneemt, des te moeilijker het wordt om een eigenaar of verantwoordelijke aan te wijzen. Wie zal er dan aansprakelijk zijn voor schade veroorzaakt door een robot, als de robot zelf (nog) geen rechtssubject is?
Rechtspersoonlijkheid
Om zelfstandig rechtshandelingen te kunnen verrichten moet de robot in de toekomst toch een zekere mate van rechtspersoonlijkheid krijgen. Het is denkbaar dat robots een soortgelijke positie als kinderen zullen innemen in het recht, met een beperkte handelingsbekwaamheid.
Inmiddels worden er miljoenen geïnvesteerd om de juridische dienstverlening te digitaliseren. De Rechtspraak heeft samen met LexIQ een experiment gedaan waarbij 2 rechtszaken aan een echte rechter en een computer werden voorgelegd. Hieruit bleek dat het oordeel van een computer nog niet kan tippen aan dat van een echte rechter. Voorlopig is het vak van rechter dus nog een ambacht, en hoeven er nog geen massale carrièreswitches te worden gemaakt.