Het is discriminerend en ‘principieel onjuist’ dat vrouwen zelf voor anticonceptie moeten betalen. Dat stelden de advocaten van Bureau Clara Wichmann en DeGoedeZaak anderhalve week geleden voor de rechtbank in Den Haag. Zij eisen dat de overheid anticonceptie gratis maakt door dergelijke middelen op te nemen in het basispakket van de zorgverzekering.
Anticonceptiemiddelen en het basispakket zijn nooit een onomstreden combinatie geweest. Zo werd de pil, het meest gebruikte anticonceptiemiddel in Nederland, pas tien jaar na zijn introductie opgenomen in het toenmalige ziekenfonds. Daarna duurde het ruim dertig jaar totdat de toenmalige minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de pil uit het basispakket haalde. Hans Hoogervorst vond dat vrouwen het gebruik van de pil, gezien de lage prijs ervan, voortaan wel zelf konden betalen.
Het kabinet besloot in 2008 om de pil toch weer op te nemen in het basispakket. Deze keer was de vergoedingsperiode van kortere duur: drie jaar later haalde men de pil wegens bezuinigingen weer uit het basispakket. Sindsdien moeten alle vrouwen van 21 jaar en ouder de kosten voor het gebruik van de pil (en andere anticonceptiemiddelen, zoals het spiraaltje) zelf betalen. Vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann en burgerbeweging DeGoedeZaak zijn het daar niet mee eens.
Rechtszaak
De twee organisaties spanden daarom anderhalf jaar geleden een rechtszaak aan tegen de overheid. Ze eisen dat anticonceptiemiddelen weer gratis worden en stellen dat de overheid nu onrechtmatig handelt door vrouwen zelf voor de kosten ervan te laten opdraaien. “Dat is onrechtvaardig, aangezien dit een zaak van vrouw en man is en zelfs van de hele maatschappij”, betoogden de eisende advocaten voor de rechtbank. Ze wezen daarbij onder meer op internationale verdragen en artikel 1 van de Grondwet, waarin het discriminatieverbod is neergelegd.
Verder voerden de eisers aan dat door de huidige gang van zaken rondom anticonceptie het recht op zelfbeschikking van vrouwen wordt aangetast. Dure anticonceptiemiddelen maken het voor vrouwen immers moeilijker om actief te zijn op de arbeidsmarkt. Daarnaast zouden de kosten van anticonceptie voor ongeveer één op de tien vrouwen wel degelijk een probleem zijn en is het huidige stelsel inmiddels zo vaak aangepast, dat anticonceptie een ‘politieke speelbal’ zou zijn geworden.
Verdediging door overheid
De overheid is het met de eisers eens dat de beschikbaarheid van anticonceptie belangrijk is voor de gelijkheid tussen man en vrouw. Toegang tot anticonceptie is in Nederland echter al goed geregeld. “De kosten zijn dusdanig laag, dat ze door de burger zelf kunnen worden gedragen”, aldus de landsadvocaat. Bovendien zouden partners ervoor kunnen kiezen de kosten van anticonceptie gezamenlijk te betalen.
Gratis anticonceptie is volgens de overheid ook geen fundamenteel recht op basis van internationale verdragen. Er kan dan ook, mede gezien het feit dat zowel mannen als vrouwen moeten betalen voor anticonceptiemiddelen, geen sprake zijn van discriminatie. Ten slotte bracht de landsadvocaat naar voren dat het vergoeden van anticonceptie ‘bij uitstek een politieke kwestie’ is en dat een rechter daarover niet zou moeten beslissen.
Hoe nu verder?
Een meerderheid in de Tweede Kamer zou anticonceptie graag weer in het basispakket terug willen zien. Dat bleek in februari, toen een motie van de PvdA werd aangenomen om de pil opnieuw in het basispakket op te nemen. Tamara van Ark, minister voor Medische Zorg, heeft echter laten weten dat het huidige demissionaire kabinet hierover geen beslissing meer zal nemen. We zullen op 6 oktober zien of de rechter dat wél doet; dan doet de Haagse rechtbank uitspraak.