De Nederlandsche Bank (DNB) heeft van de rechter een flinke tik op de vingers gekregen. Aanleiding hiervoor waren boetes die de toezichthouder in het kader van zijn antiwitwasbeleid aan Bunq had opgelegd. DNB werd eerder in een soortgelijke zaak ook al teruggefloten door de rechter. Bunq trok in die zaak eveneens aan het langste eind.
Beide rechtszaken draaiden om de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Die wet trad vijftien jaar geleden in werking en bevat allerlei strenge regels die moeten voorkomen dat ‘criminelen via hun rekeningen geld witwassen dat ze met misdaad hebben verdiend’. Het antiwitwasbeleid is van toepassing op onder meer advocaten, makelaars, notarissen en banken.
Zo hebben banken in dit kader de verplichting om elke klant te onderwerpen aan een zogeheten cliëntenonderzoek. Hierbij moeten zij tot in detail uitzoeken (en om de zoveel tijd opnieuw controleren) wie de betreffende klant is, hoe hij zijn geld verdient en waaraan hij zijn geld uitgeeft. Verdachte betalingen, grote geldopnames of ongewone transacties moeten meteen worden gemeld bij de Financial Intelligence Unit. Deze overheidsinstantie heeft verschillende specialisten in dienst die dergelijke transacties nader kunnen onderzoeken.
Kunstmatige intelligentie
Toezichthouders controleren voortdurend of de banken, advocaten, makelaars en notarissen zich wel aan deze regels houden. DNB, die de handelwijze van de banken in de gaten houdt, kreeg het enkele jaren geleden aan de stok met Bunq. De internetbank wijkt namelijk af van het DNB-beleid door bij het uitvoeren van cliëntenonderzoeken gebruik te maken van kunstmatige intelligentie. DNB was het hier niet mee eens en gaf Bunq de opdracht om een andere onderzoeksmethode te vinden én de cliëntenonderzoeken zorgvuldiger uit te voeren. Zo ging Bunq in de ogen van DNB te makkelijk voorbij aan klanten die een publieke functie uitoefenen en hierdoor mogelijk veel geld bezitten.
Hierop spande de bank een rechtszaak aan, maar Bunq ving bot bij de rechter in Rotterdam. Zij oordeelde dat de redenering van DNB niet onredelijk was, maar daar dacht het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) heel anders over. Het is immers niet aan DNB om te bepalen hoe een cliëntenonderzoek precies moet worden uitgevoerd. De Wwft geeft banken in principe de vrijheid om zo’n onderzoek zelf in te richten. Bunq handelde dus niet in strijd met de wet door kunstmatige intelligentie te gebruiken. Het CBb was ook niet overtuigd van de onzorgvuldigheid van Bunq en veegde dat verwijt eveneens van tafel. DNB ging na dit oordeel overstag en staat banken nu toe om kunstmatige intelligentie te gebruiken, mits dit veilig gebeurt en er niet wordt gediscrimineerd.
Boetes en schikkingen
DNB bleef echter van mening dat Bunq te onnauwkeurig is in het uitvoeren van cliëntenonderzoeken. De toezichthouder legde de bank daarom twee bestuurlijke boetes op van in totaal meer dan 800.000 euro. Bunq stapte wederom naar de rechtbank in Rotterdam, die deze keer ook vond dat Bunq de kwaliteit van de cliëntenonderzoeken echt moet verbeteren. Toch besloot de rechter vorige week om het boetebedrag te verlagen naar 130.000 euro, omdat het oorspronkelijke bedrag wat haar betreft niet in verhouding staat tot de overtredingen die Bunq heeft begaan.
Ali Niknam, de oprichter en topman van Bunq, is blij met de nieuwste uitspraak. “Ik heb liever dat we in een wereld komen waarin constructief overleg met DNB op continue basis mogelijk is. En dat we redelijkheid niet de hele tijd via de rechter moeten hoeven af te dwingen”, aldus Niknam. DNB laat op zijn beurt weten de uitspraak te bestuderen en “er lessen uit te trekken”.
Bunq is overigens lang niet de enige bank die met DNB in de clinch ligt over het antiwitwasbeleid. Zo onderzoekt de toezichthouder momenteel of het mogelijk is om de Volksbank vanwege soortgelijke overtredingen een boete op te leggen, mocht die bank zijn witwascontroles niet vóór 1 april 2024 op orde hebben.