In een brief aan de Tweede Kamer heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid bekendgemaakt dat asielzoekers tijdelijk niet zullen worden opgevangen in een asielzoekerscentrum van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Het kabinet wil namelijk voorkomen dat het coronavirus via nieuwe asielzoekers asielzoekerscentra binnendringt. Migratie-experts beschrijven deze maatregel als een schending van het individuele recht van vreemdelingen om asiel aan te vragen.
Door Sophie Karatzas
In de voornoemde brief weidt minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid onder andere uit over de maatregelen die worden genomen rond de migratieketen, in het kader van de aanpak van COVID-19. Vanaf 16 maart 2020 worden vreemdelingen die in Nederland aankomen, niet langer tot de COA-opvang toegelaten. Dit betekent dat ten aanzien van nieuwe asielzoekers tijdelijk geen identificatie en registratie zal plaatsvinden bij het landelijke aanmeldcentrum in Ter Apel en ze ook niet langer zullen worden gehoord door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
Van vreemdelingen die Nederland bereiken is niet altijd bekend waar zij vóór hun komst naar Nederland verbleven en welke landen zij voor hun aankomst hebben doorkruist. Dientengevolge zou het in stand houden van de normale gang van zaken momenteel een te groot risico voor de volksgezondheid opleveren, aldus het ministerie.
Noodopvang
Ondanks de maatregelen zal er wel een vorm van tijdelijk noodonderdak komen voor vreemdelingen die in Nederland aankomen, maar die door de coronamaatregelen niet kunnen beginnen met de asielprocedure. Wanneer deze noodopvang klaar zal zijn, is echter nog niet duidelijk. Wél is reeds bekend dat de opvang zal bestaan uit paviljoens of tenten, die overigens niet als quarantainelocaties zullen worden ingericht.
Dat Nederland gaat voorzien in noodonderdak, is geheel in lijn met de verplichtingen die Nederland heeft als Europese lidstaat. Asielopvang is immers Europeesrechtelijk geregeld en de Europese Unie verplicht haar lidstaten om asielzoekers op te vangen. Volgens Lieneke Slingenberg, die verbonden is aan de Vrije Universiteit Amsterdam, kan deze opvang minimaal zijn, maar moeten lidstaten vreemdelingen in ieder geval een dak boven het hoofd bieden. Ook Jorrit Rijpma, die als migratieonderzoeker is verboden aan de Universiteit Leiden, meldt dat er in het Europees asielrecht ‘geen ruimte is voor het níet bieden van opvang’.
Hoogleraar migratierecht Tesseltje de Lange vertelt verder dat er binnen deze Europese regels géén uitzondering kan worden gemaakt in het kader van de bescherming van de volksgezondheid en dat ‘er geen grondslag is om iemand op basis daarvan niet tot opvang toe te laten’.
Kritiek
Volgens viroloog Menno de Jong vormen asielzoekers geen ander risico dan toeristen die zich in Nederland bevinden. “Een deel van de maatregelen, zoals niet meer kunnen eten in openbare gelegenheden, zal de risico’s die zowel toeristen als vluchtelingen met zich meebrengen, beperken”, aldus De Jong.
Ook politieke partijen laten van zich horen. Volgens Maarten Groothuizen van D66 kan het niet zo zijn dat Nederland mensen geen bescherming meer biedt. Naast D66 willen ook de ChristenUnie, GroenLinks en de SP meer duidelijkheid over de (nood)opvang. Bente Becker van de VVD vindt de afwijking van de normale handelswijze daarentegen logisch. “Het voorkomen dat asielzoekers elkaar en andere mensen besmetten, verdient prioriteit”, vindt het VVD-Kamerlid.
Wil Eikelboom, de voorzitter van de Vereniging Asieladvocaten & -Juristen Nederland meldt ten slotte dat asieladvocaten momenteel aan het overwegen zijn om naar de rechter de stappen. “Ik had niet gedacht dat het in Nederland zover zou komen dat je de toegang tot de asielprocedure moet afdwingen bij de rechter”, vertelt Eikelboom.