Het was er sinds de jaren zeventig al legaal, maar nu heeft Frankrijk het recht op de abortus verankerd in de Grondwet. Het is het eerste land ter wereld dat deze stap zet.
Het Franse parlement stemde eerder deze week in met de herziening van artikel 34 in een speciale zitting in het Kasteel van Versailles. Aan dit artikel wordt nu toegevoegd dat de vrijheid van vrouwen om een abortus te ondergaan gegarandeerd is. “We hebben een morele plicht tegenover vrouwen,” aldus premier Gabriel Attal. “We hebben nu de kans om de geschiedenis te veranderen.”
Andere landen
Verenigde Staten
De situatie in Frankrijk staat haaks op die in de Verenigde Staten. Daar werd in 2022 door het Hooggerechtshof bepaald dat het landelijk recht op abortus kwam te vervallen en zwangerschapsafbreking voortaan een zaak was van de Amerikaanse staten. Diverse conservatieve staten, zoals South Carolina en Texas, hebben sindsdien wetten ingevoerd die een abortus moeilijker maken.
Mexico
Ook in veel Latijns-Amerikaanse landen is abortus verboden. Opvallend was daarom dat Mexico in 2023 de stap zette om abortus uit het strafrecht te halen. Daarmee werd abortus in het hele land legaal. Voorheen was dat in een derde van de 32 Mexicaanse deelstaten het geval.
Duitsland & België
Hoe zit het met onze buurlanden? In België is abortus in 2018 uit het strafrecht gehaald. Hier mag je een zwangerschap afbreken tot twaalf weken. Daarna is dit enkel onder bepaalde omstandigheden toegestaan, zoals ernstig gevaar voor de gezondheid van de vrouw of bij een zware en ongeneeslijke kwaal bij het kind.
In Duitsland is abortus tevens tot twaalf weken toegestaan en daarnaast in speciale gevallen, zoals verkrachting of de gezondheid van de vrouw, tot 22 weken. Ook hier is het onderwerp niet onomstreden: de Duitse Bondsdag schafte in 2022 nog de controversiële abortusparagraaf 219a met daarin het zogenaamde ‘Werbeverbot’ (promotieverbod) af. Volgens deze paragraaf mochten artsen op bijvoorbeeld hun website geen informatie geven over abortus.
Nederland
Op de website van de Rijksoverheid is te lezen dat een abortus is toegestaan tot het moment dat de vrucht buiten het lichaam zou kunnen overleven: “Dit betekent dat een abortus tot de 24e week van de zwangerschap is toegestaan. Daarna kan een late zwangerschapsafbreking alleen bij heel ernstige gezondheidsproblemen.” Daarbij kun je denken aan de niet-levensvatbaarheid van de ongeborene. In de praktijk houden artsen 22 weken aan als grens, aldus expertisecentrum Rutgers.
Abortus is strafbaar, tenzij…
Het recht op abortus is in Nederland geregeld in de Wet Afbreking Zwangerschap (Wafz) uit 1984. Daarin is bijvoorbeeld opgenomen dat de vrouw en de arts in gezamenlijk overleg een termijn vaststellen die voorafgaat aan de afbreking van de zwangerschap en welke gevallen aan een kliniek een vergunning wordt verleend om abortussen uit te voeren. Daarnaast is afbreking van een zwangerschap terug te vinden in artikel 296 Wetboek van Strafrecht. In lid 1 staat: “Hij die een vrouw een behandeling geeft, terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat daardoor zwangerschap kan worden afgebroken, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaar en zes maanden of geldboete van de vierde categorie.” Lid 5 nuanceert dat met het volgende: “Het in het eerste lid bedoelde feit is niet strafbaar, indien de behandeling is verricht door een arts in een ziekenhuis of kliniek waarin zodanige behandeling volgens de Wet afbreking zwangerschap mag worden verricht.”
Ook in Nederland wordt abortus dus gezien als een misdrijf, dat in bepaalde gevallen uitzonderingen kent. “Strafrecht reguleert het geweldsmonopolie van de staat, het recht om burgers op te sluiten. Ga je dát, het allerzwaarste middel dat je hebt, inzetten om te reguleren wat er in onze baarmoeders gebeurt?” zegt Anniek de Ruijter, jurist en directeur van Bureau Clara Wichmann tegen de Correspondent. “Ik vind dat principieel verkeerd. Ik denk dat de staat er niets mee te maken heeft of ik zwanger wil zijn of niet.”
Ontwikkelingen
Hoewel er voor Nederland nog een stap te ver lijkt om abortus uit het strafrecht te halen, hebben er de laatste jaren wel ontwikkelingen plaatsgevonden. Zo is in 2022 het wetsvoorstel aangenomen om de abortuspil bij de huisarts beschikbaar te maken (dit is sinds dit jaar ook daadwerkelijk mogelijk). Daarnaast is in 2023 de verplichte bedenktermijn van vijf dagen bij een abortus afgeschaft.
Lees hier meer over de feiten en cijfers van abortussen in Nederland en hier over juridische ontwikkelingen omtrent dit onderwerp.