Het afluisteren van gesprekken tussen advocaten en hun cliënten is in strijd met het recht. Dat stelt de Raad van State in een advies naar aanleiding van moties waarmee de Tweede Kamer het afluisteren onder voorwaarden mogelijk wil maken.
Er duiken steeds vaker aanwijzingen op dat gedetineerden via hun advocaten in strijd met de wet contact hebben met de buitenwereld. Zo werd de neef van topcrimineel Ridouan Taghi tot een gevangenisstraf van vijf jaar en zes maanden veroordeeld, omdat hij berichten van en aan Taghi heeft doorgeven. Dit kon hij doen omdat hij als advocaat vrij toegang had tot zijn neef. Ook Inez Weski, de voormalige advocaat van Taghi, wordt door het OM vervolgd. Zij wordt er eveneens van verdacht informatie van Taghi vanuit de gevangenis te hebben gedeeld, waarmee zij haar positie als advocaat zou hebben misbruikt. De directeur van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) waarschuwde begin maart dat er verschillende signalen zijn van advocaten die geprobeerd hebben informatie voor hun cliënt naar buiten te brengen, en niet alleen rondom de zaak van Ridouan Taghi.
Om dit te voorkomen wil minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming de Penitentiaire beginselenwet aanpassen, zodat gedetineerden beperkingen opgelegd kunnen worden in hun contacten met de buitenwereld. Dit voorstel moet in het bijzonder betrekking hebben op gedetineerden die in een criminele organisatie een vooraanstaande plek innemen. De minister bepleit beperking van de communicatiemogelijkheden van gedetineerden, zoals het limiteren van briefwisselingen en bezoekmogelijkheden. In bijzondere gevallen zou er zelfs visueel toezicht moeten zijn op de gesprekken tussen een gedetineerde en diens advocaat. Dit zou alleen gelden voor de zwaarste criminelen, die zich bevinden in de Extra Beveiligde Inrichting en de Afdeling Intensief Toezicht.
Strenger regime
De Tweede Kamer vindt dat het voorstel niet ver genoeg gaat en wil een strenger gevangenisregime voor leden van de georganiseerde misdaad. Zo bepleitte BBB-Kamerlid Helder de mogelijkheid om contacten met advocaten audiovisueel vast te leggen. Deze opnames zouden dan maximaal vijf jaar bewaard moeten worden om, indien nodig, te gebruiken. Voor het gebruik is wel eerst toestemming van de rechter nodig. Tweede Kamerlid Ellian (VVD) wil onmiddellijke toetsing van bepaalde gesprekken door een onafhankelijke commissie. Die zou de minister moeten informeren of nader onderzoek nodig is naar de betreffende advocaat.
Beide moties zijn aangenomen, ondanks kritiek van minister Weerwind en tegenstanders in de Tweede Kamer. Het kabinet acht beide moties in strijd met artikel 17 Grondwet en art.6 Europees Verdrag van de Rechten voor de Mens (EVRM). Daarom verzocht Weerwind de Afdeling advisering van de Raad van State om een spoedadvies.
Advies Raad van State
De Afdeling stelt dat het vertrouwelijk overleg met een advocaat een van de kernonderdelen is van het recht op een eerlijk proces. Desondanks kan het in uitzonderlijke gevallen toegestaan zijn om gesprekken tussen gedetineerden en advocaten te bekijken en/of beluisteren, maar hiervoor is wel een dwingende reden vereist. De moties gaan echter uit van een meer algemeen kader en zijn “niet specifiek gericht op de vraag of aannemelijk is dat misbruik wordt gemaakt van de vertrouwelijke communicatie tussen de gedetineerde en diens advocaat.” Dat deze bevoegdheid nu zelfs gebruikt kan worden wanneer er geen verdenking tegen de rechtsbijstandverlener bestaat, is volgens de Afdeling in strijd met de Grondwet en het EVRM.
Nu de moties al zijn aangenomen, is het onduidelijk hoe het nu verder gaat. Het ministere van Justitie en Veiligheid heeft laten weten het advies te bestuderen.