Q&A: 15 zaken die je moet weten over stemmen tijdens de verkiezingen!

Mag een Stemfie? Wanneer is een stem ongeldig? En waar bevinden zich de stembureaus? Hieronder een overzicht met de feiten.

Waar het in andere landen gebruikelijk is om op zondag te stemmen, doen we dat in Nederland op woensdag. Om religieuze redenen valt zondag af (rustdag), net als vrijdag en zaterdag (sabbat). Sinds 1922 stemmen we met een rood stempotlood, zoals is vastgelegd in de Kieswet. Kanttekening daarbij is dat stemmen in de periode 1970-2006 via een stemmachine ging. Die methode bleek uiteindelijk echter te onbetrouwbaar. Meer daarover lees je hier.

Eerst nog even wat feiten: (bron)

  • 12.980.788 Nederlanders mogen vandaag stemmen.
  • Dit zijn de 28e landelijke verkiezingen sinds 1918 (de eerste met algemeen kiesrecht).
  • Aantal kieskringen: 20.
  • Aantal gemeenten: 388 gemeenten in Nederland en drie bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied (Bonaire, Sint Eustatius en Saba).
  • Aantal deelnemende partijen: 28.
  • Aantal kandidaten: 1116, van wie 393 vrouwen en 723 mannen. Op de lijsten van de PvdA staan de meeste kandidaten: 171. Op die van de Vrije Democratische Partij (VDP) de minste: 1. Zowel de oudste kandidaat (93) als de jongste kandidaat (16) staan op de lijst van de Partij voor de Dieren.
  • Aantal stations waar gestemd kan worden: 60+.

Q] Stemfie & stemgeheim?
A] In Nederland is de Stemfie omstreden vanwege het stemgeheim: je mag zelf bepalen of je bekend maakt op wie je hebt gestemd. De stemfie zou volgens onder meer de Kiesraad tegen het stemgeheim ingaan. Je zou immers iemand kunnen dwingen om een foto te maken van zijn of haar stem. Desondanks is het gewoon toegestaan om een stemfie te maken: de rechter besloot dat een stemfie niet verboden is.

Q] Koning?
A] De koning is onpartijdig. Hoewel hij wel stemrecht heeft, maakt hij hier geen gebruik van.

Q] Gedetineerden?
A] Middels een volmacht kunnen gedetineerden ook stemmen.

Q] Locatie stembureaus?
A] Meer informatie over het centraal stembureau, de hoofdstembureaus, openingstijden en stemlokalen vind je hier.

Q] Wanneer is de spits bij de stembureaus?
A] Volgens de Kiesraad tussen 16.30 en 21.00 uur. Je kunt stemmen van 07.30 tot 21.00 uur. Sta je overigens om 21.00 uur nog in de rij in het stemlokaal, dan mag je nog gewoon stemmen.

Q] Tijd in stemhokje?
A] Er is geen maximum tijd. De stembureauleden zien er op toe dat alles in het stemlokaal en de hokjes goed verloopt.

Q] Stempas kwijt?
A] Dan heb je pech… Je kon tot 12 maart een nieuw exemplaar aanvragen.

Q] Stemmen op de verkeerde persoon?
A] Je kunt eenmaal bij het stembureau een nieuw biljet halen. Je keuze herstellen op hetzelfde biljet kan niet, dat maakt je stem ongeldig.

Q] Ongeldige stem?
A] Je mag in principe een boodschap op je biljet achterlaten, tenzij je een blanco stem uit wil brengen. Dan dient het gehele vel leeg te zijn. Bij meerdere ingekleurde bolletjes is je stem ongeldig. In plaats van het inkleuren van het bolletje mag je overigens ook een kruisje of een vinkje plaatsen.

Q] Hoeveel machtigingen?
A] Je mag maximaal twee machtigingen bij je hebben.

Q] Telling stemmen?
A] De stembureau’s sluiten om 21.00 uur. Er wordt eerst geteld hoeveel stemmen precies zijn uitgebracht, pas daarna wordt de stembus geopend. De stembiljetten worden dan gesorteerd op partijen. Dan worden de stemmen geteld: eerst per partij en dan per kandidaat. Daarna volgen de blanco en ongeldige stemmen. Vervolgens maakt de bureauvoorzitter bekend hoeveel stemmen zijn uitgebracht, waarna de resultaten worden overgebracht naar het gemeentehuis. De stemmen van alle bureaus worden daar bij elkaar opgeteld, met de hand.

Q] Bewaring stembiljetten
A] Alle stembiljetten blijven drie maanden bij het gemeentehuis, daarna worden ze vernietigd. In die periode kan dus nog onderzoek worden gedaan naar eventuele fraude.

Q] Kandidaten & zetels?
A] Alle partijen hebben een kandidatenlijst opgesteld. Bij vijf zetels komen in principe de eerste vijf kandidaten van de lijst in de Kamer. Krijgt een lager geplaatste kandidaat een zetel, dan heeft diegene genoeg stemmen gekregen om een hoger geplaatste kandidaat in te halen. Elke kandidaat die zeker 25 procent van de kiesdeler (het aantal stemmen dat nodig is om een zetel te winnen) binnenhaalt, komt in principe in de Tweede Kamer.

Q] Aantal stemmen voor een zetel – de kiesdeler?
A] In 2012 werden er 9.424.235 stemmen uitgebracht en waren er 150 zetels te verdelen. 9.424.235 / 150 = 62.828 stemmen en daarmee de kiesdeler.

Q] Verdeling van ‘restzetels’?
A] Nadat voor alle lijsten het aantal toe te wijzen volle zetels is bepaald, worden de restzetels verdeeld. Hierbij zijn twee systemen van toepassing, afhankelijk van het aantal te verdelen zetels. Meer daarover lees je hier.