Op diverse plekken in het land braken twee avonden op rij rellen uit. In grote steden zoals Amsterdam, Eindhoven en Den Bosch werden winkels geplunderd, vernielingen aangericht en brandjes gesticht. Ook in kleinere plaatsen, waaronder Urk, was het raak. Daar werd een corona testlocatie in brand gestoken.
De rellen vonden hoofdzakelijk plaatsen in de avonden van 24 en 25 januari, de dagen na het ingaan van de avondklok. Het leidde tot ruim tweehonderd aanhoudingen en honderdduizenden euro’s schade. Met name winkeliers waren de dupe, maar ook openbare plekken, zoals station Eindhoven, werden getroffen. Daar sneuvelde het merendeel van de ruiten. Wie zijn deze relschoppers en op welke straffen kunnen zij rekenen?
Misdrijven
Mishandeling, vernieling, opruiing; het zijn enkele van de delicten die tijdens de rellen zijn begaan. Wat zegt het wetboek hierover?
Opruiing is vastgelegd in artikel 131 Wetsboek van Strafrecht (Sr) en valt onder ‘misdrijven tegen de openbare orde’. Uit lid 1 blijkt dat hierop een gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaar of geldboete van de vierde categorie staat. Het maakt daarbij niet uit of deze opruiing on- of offline plaatsvindt.
Mishandeling is terug te vinden in artikel 300 Sr. Volgens lid 1 staat hier een gevangenisstraf van maximaal drie jaar of geldboete van de vierde categorie op. Op zware mishandeling, opgenomen in lid 2 van datzelfde artikel, staat een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaar of geldboete van de vierde categorie.
Vernieling levert volgens artikel 350 lid 1 Sr een gevangenisstraf van maximaal twee jaar of geldboete van de vierde categorie op.
Supersnelrecht
Inmiddels hebben de eerste rechtszaken plaatsgevonden. Deze werden afgedaan volgens het supersnelrecht, waarbij verdachten binnen zes (in plaats van zeventien) dagen voor de rechter staan. Zo’n rechtszaak vindt plaats bij de politierechter. Daarbij is – in tegenstelling tot bij een reguliere zitting – geen aanvullend onderzoek nodig. Om een dergelijke eenvoudige rechtszaak te kunnen houden, moet de verdachte akkoord gaan met de behandeling volgens het supersnelrecht én moet de zaak bewijstechnisch relatief eenvoudig zijn.
In de praktijk worden supersnelrechtszaken vaak gehouden rondom grote evenementen (denk aan drugsgebruik op een muziekfestival), maar ook voor bijvoorbeeld zaken over winkeldiefstal.
Eerste veroordelingen relschoppers
Op welke straffen moeten de relschoppers rekenen? Woensdag 27 januari legde de politierechter in Den Haag twee maanden celstraf op aan een negentienjarige man wegens het gooien van een steen naar een politiebus. Hij had de dubieuze eer om als eerste relschopper veroordeeld te worden.
In Amsterdam werd een 46-jarige man veroordeeld tot een gevangenisstraf van negentig dagen, waarvan zestig voorwaardelijk. Hij gooide op het Museumplein stenen naar politieagenten.
Een 47-jarige Tilburger, die nog in zijn proeftijd zat, moet direct drie maanden de cel in. De man verspreidde online berichten dat stenen gooien geen nut had, maar dat er bij hem een wapen opgehaald kon worden om daarmee te schieten op het politiebureau. Er werd een stroomstootwapen bij hem aangetroffen.
Een 35-jarige man uit Bavel werd in Breda veroordeeld tot vier maanden celstraf, waarvan twee voorwaardelijk, voor opruiing. Hij riep afgelopen zondag op om ’s avonds te gaan demonstreren tegen de avondklok in de Bredase wijk Tuinzigt.
In Middelburg werden vier mannen tussen de achttien en twintig jaar uit Goes veroordeeld tot taak- en gevangenisstraffen voor het verspreiden van opruiende berichten op sociale media. De achttienjarige verdachte kreeg twee weken celstraf, waarvan twaalf dagen voorwaardelijk, en de twintigjarige verdachte werd veroordeeld tot dertig dagen gevangenisstraf, waarvan twee weken voorwaardelijk. De twee negentienjarige verdachten kregen beiden drie weken celstraf, waarvan twee weken voorwaardelijk. De vier verdachten moeten daarnaast allemaal een taakstraf van zestig uur uitvoeren.
Schade verhalen op relschoppers
Het Openbaar Ministerie (OM) laat op diens website en via de media weten dat de schade van de rellen zal worden verhaald op de daders. Inmiddels is al beslag gelegd op diverse bankrekeningen en auto’s van verdachten. Naar verwachting zullen er de komende dagen en weken nog meer goederen in beslag worden genomen.
Volgens het OM moet iedereen die veroordeeld is voor het gebruiken van geweld de schade betalen. ‘Op hen gaan we de schade verhalen,’ zegt een woordvoerder tegen Omroep Brabant. ‘Dat doen we hoofdelijk, zodat iedereen voor het geheel aan te spreken is. Als jij iets van waarde hebt, zoals een auto, is dat voor ons een goede mogelijkheid om geld te verhalen.’
Daarnaast kunnen verdachten van geweld tegen hulpverleners, politie en journalisten rekenen op een dubbele strafeis, laat het OM weten.
Op beeld
Om zo snel mogelijk zoveel mogelijk daders op het spoor te komen, liet het televisieprogramma Opsporing Verzocht dinsdagavond 26 januari al beelden van vier gezochte verdachten zien die betrokken waren bij de rellen op het Museumplein. Zij hebben zich inmiddels allemaal gemeld bij de politie. Het gaat onder meer om een 28-jarige man uit Arnhem en een 31-jarige man uit Purmerend.
Dat het onderzoek naar alle ongeregeldheden nog in volle gang is, blijkt wel uit de hoeveelheid tips die de politie moet doorspitten. Alleen al over de rellen in Eindhoven kwamen ruim 1.100 aanwijzingen binnen.
Dit artikel is voor het laatst bijgewerkt op 28 januari 2021, 17.57 uur.