Uit een onderzoek van de Nederlandse orde van Advocaten (NOvA) blijkt dat enkele politieke partijen plannen hebben die ingaan tegen de rechtstaat. Vooral ‘rechtse’ partijen doen voorstellen die niet te verenigen zijn met de grondbeginselen van de Nederlandse rechtstaat. Zo ziet de commissie bijvoorbeeld op de thema’s asiel en immigratie zorgelijke voorstellen ontstaan.
Door Caspar Bottemanne
Een speciale commissie, ingesteld door de Nederlandse orde van Advocaten, onderzocht de verkiezingsprogramma’s van partijen in de aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen. Het uitgangspunt van het onderzoek was het toetsten van de ideeën aan de Nederlandse rechtsstaat. Onderzoekers geven in het rapport de plannen van partijen een kleurindicatie: groen betekent een plan dat de rechtsstaat kan versterken, geel betekent dat het plan een risico vormt voor de rechtsstaat en rood betekent dat het plan regelrecht ingaat tegen de rechtstaat. De commissie vond vooral veel ‘rode’ ideeën op de thema’s Islam, immigratie, vluchtelingen, terrorisme en jihadisme. Toch is het beeld dat de commissie heeft gekregen van de plannen van de meeste onderzochte partijen uiteindelijk positief.
Immigratie en asiel
Opvallend is dat veel van ideeën die botsen met de rechtstaat in de partijprogramma’s van ‘rechtse’ partijen voorkomen. Vooral de PVV, VVD, CDA, FvD, SGP en JA21 scoren niet goed op hun plannen voor immigratie en asiel. Het CDA wilt het mogelijk maken verblijfsvergunningen van asielzoekers onmiddellijk in te trekken, iets dat de rechtszekerheid van asielzoekers inperkt. Het FvD is enorm kritisch op internationale organisaties zoals de VN en het Internationaal Strafhof. De onderzoekscommissie ziet in de plannen een gevaar ontstaan voor het beschermen van fundamentele burgerrechten op internationaal niveau. Ook bij de SGP heeft de onderzoekscommissie zorgen. De partij is voor de invoering van de doodstraf, de commissie ziet dit als een schending van het leven en het feit dat de straf onomkeerbaar is maakt het een gevaarlijk instrument binnen de rechtstaat.
Positiviteit tussen uitspatters
Toch is de commissie over het algemeen genomen positief over de rechtsstatelijke plannen. Zo bespeurt de commissie bij bijna alle partijen trends voor staatsrechtelijke vernieuwing en het werpen van een nieuwe blik op grondrechten. Zo willen veel partijen meer rechten in de grondwet opnemen, zoals het recht op een eerlijk proces of het uitbreiden van artikel 1, het verbod op discriminatie. Ook ziet de commissie meer aandacht voor de onderwerpen digitalisering en privacy in de rechtstaat. Onderwerpen die met de steeds verder gaande digitalisering steeds belangrijker worden. Over het algemeen genomen ziet de commissie een grote interesse voor rechtsstaat en burgerrechten, al liggen de voorstellen van partijen soms zeer ver uiteen.
Lees het gehele onderzoek hier.