Mijn lichaam, mijn keuze?

Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft afgelopen zomer het landelijke recht op abortus afgeschaft. Hierdoor is de abortuswetgeving in handen gekomen van de staten. Dit heeft ernstige gevolgen voor Deborah Dorbert en haar man Lee. Zij verwachten namelijk een ernstig ziek kind, dat kort na de geboorte zal komen te overlijden. Toch kunnen zij de zwangerschap niet beëindigen. In Europa lijkt deze situatie enigszins achterhaald, maar zijn Europese landen, zoals Nederland, daadwerkelijk zo ruimdenkend als wordt verwacht? 

20 minuten tot een paar uur in leven

De baby van de Dorberts lijdt aan het syndroom van Potter, wat betekent dat het kind geen of zwaar misvormde nieren heeft. Hierdoor wordt geen vruchtwater aangemaakt, waardoor de longen niet worden gevoed en het kind niet zal kunnen ademen met de dood als gevolg. Medische experts verwachten dat de baby van Deborah en Lee maar 20 minuten tot een paar uur in leven kan zijn. Het koppel besloot om de zwangerschap te beëindigen. De dokters zeiden echter dat dit niet kon, omdat de nieuwe wetgeving dit niet zou toelaten. Zo woont het koppel in Florida, waar de wet is ingevoerd die abortus verbiedt ná 15 weken. Ingeval “twee artsen schriftelijk verklaren dat, naar redelijk medisch oordeel, de foetus een fatale foetale afwijking heeft en niet levensvatbaar is” zou een abortus in een later stadium toch mogelijk zijn. Desondanks zouden de Dorberts niet onder deze uitzondering vallen. Volgens Autumn Katz, die de implementatie van abortusverboden in de Verenigde Staten volgt, is de beperkte uitzondering in combinatie met harde straffen afschrikwekkend voor artsen. Zo kan hun vergunning worden ingetrokken. Daarnaast kunnen zij hoge boetes krijgen en kan zelfs een gevangenisstraf van vijf jaar of meer worden opgelegd.

De medisch specialist vertelde het koppel dat andere staten mindere beperkingen hadden op de toegang tot abortus. Dit was voor de Dorberts echter geen optie vanwege de hoge reiskosten. Daarnaast hadden zij hun eigen staat nog maar een paar keer verlaten. Ook maakten zij zich ook zorgen over mogelijke juridische gevolgen als zij een abortus zouden laten uitvoeren in een andere staat. Uiteindelijk heeft het koppel er daarom voor gekozen om palliatieve zorg te geven aan hun kind na de geboorte.

Op dit moment wordt beroep aangetekend bij het Hooggerechtshof tegen de abortuswet in Florida. Wetgevers hebben echter gesteld dat zij de beperkingen nog verder kunnen aanscherpen. Daarnaast heeft de gouverneur van Florida, Ron DeSantis, aangegeven dat hij een verbod van zes weken zou ondertekenen. Dit biedt weinig hoop voor gezinnen zoals de Dorberts.

Europa ruimdenkend?

De uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof zorgde voor een wereldwijde schok, maar het leek een ver-van-het-bed-show voor Europa. De vraag rijst of de situatie van de Dorberts daadwerkelijk ondenkbaar is in Europa. In de meeste Europese landen is abortus toegestaan tijdens de eerste twaalf weken van de zwangerschap. Na de twaalf weken wordt het recht op abortus in de meeste landen beperkt en gelden er voorwaarden waaraan voldaan moet worden.  Toch zijn er ook Europese landen waar abortus geheel verboden is, zoals Malta.

Daarnaast is abortus in Polen alleen toegestaan in geval van incest, verkrachting of als de zwangere vrouw in levensgevaar is. Jaarlijks worden in Polen 2.000 legale abortussen uitgevoerd, terwijl er 38 miljoen inwoners zijn. Echter, er wordt geschat dat er 200.000 vrouwen illegaal of in het buitenland abortus laten doen. In Ierland was abortus tot 2018 bij wet verboden, zelfs in geval van verkrachting of incest. Er stond een gevangenisstraf van meer dan tien jaar op het gebruik van abortuspillen. In 2018 werd abortus tot 12 weken legaal in Ierland. Daarnaast is in negen EU-lidstaten toestemming van de ouder nodig, als een zwangere minderjarige haar zwangerschap wil beëindigen.

Nederland

Sinds 1984 is abortus toegestaan in Nederland en per jaar worden ongeveer 30.000 zwangerschappen afgebroken. De zwangerschap mag worden beëindigd tot de vrucht buiten het lichaam kan overleven.  De grens ligt voor het strafrecht bij 24 weken. Zeer zwaarwegende medische redenen kunnen meebrengen dat abortus ook is toegestaan na 24 weken. Dit is bijvoorbeeld het geval als de baby niet levensvatbaar is.

Verder is per 1 januari 2023 de verplichte minimale bedenktermijn voor de beëindiging van de zwangerschap vervallen. Voorheen was er een bedenktijd van 5 dagen voordat een abortus mocht worden uitgevoerd. Tegenwoordig zal de zwangere vrouw in overleg met de arts bepalen hoe lang de bedenktijd moet zijn voordat wordt overgegaan tot abortus.

Toch kunnen ook vraagtekens worden gezet bij het recht op abortus in Nederland. Abortus staat in Nederland in het Wetboek van Strafrecht, namelijk artikel 296 Sr, waarin wordt gesteld dat degene die een abortus uitvoert strafbaar is. Vervolgens wordt een uitzondering gegeven. Het zou namelijk wel zijn toegestaan “indien de behandeling is verricht door een arts in een ziekenhuis of kliniek waarin zodanige behandelingen volgens de wet afbreking zwangerschap mag worden verricht”. In beginsel is abortus dus strafbaar, tenzij een uitzondering van toepassing is.

De situatie van de Dorberts is dus ondenkbaar in Nederland, maar ook hier is het recht op abortus niet vanzelfsprekend en kent het grenzen.