Nieuw-Zeelandse jongeren die op of na 1 januari 2009 zijn geboren, mogen hun hele leven lang geen tabaksproducten meer kopen. Dat staat in een wet die het Nieuw-Zeelandse parlement onlangs met een ruime meerderheid aannam. Het verbod wordt gezien als een belangrijke stap richting een rookvrije generatie.
Roken is een van de meest voorkomende doodsoorzaken in Nieuw-Zeeland; jaarlijks overlijden zo’n 5.000 inwoners aan de gevolgen ervan. De Nieuw-Zeelandse regering probeert dit aantal al jaren naar beneden te krijgen en heeft daartoe al verschillende maatregelen genomen. Zo is de accijns op rookwaar de laatste jaren sterk verhoogd en worden sigaretten alleen verkocht in uniforme pakjes waarop gruwelijke afbeeldingen van de gevolgen van roken te zien zijn. Toch konden maatregelen als deze niet voorkomen dat nog altijd veel Nieuw-Zeelandse jongeren regelmatig een sigaret opsteken.
Koopverbod
De regering deed er daarom een schepje bovenop en presenteerde onlangs een nieuw pakket aan maatregelen die Nieuw-Zeelanders van de sigaretten moet afhouden. Zo mogen sigaretten voortaan minder nicotine bevatten en moeten verschillende verkooppunten de deuren sluiten. De belangrijkste troef van de regering is echter een levenslang koopverbod voor jeugdigen. Jongeren die op of na 1 januari 2009 zijn geboren, mogen hun leven lang geen rookwaar meer kopen of aannemen van anderen. Naarmate deze jongeren ouder worden, kunnen dan steeds minder mensen sigaretten aanschaffen. Hiermee komt een rookvrije generatie steeds dichterbij. “Duizenden mensen zullen langer leven en gezonder blijven”, aldus Ayesha Verrall, de onderminister van Volksgezondheid.
Het maatregelenpakket, dat met een ruime meerderheid door het parlement werd aangenomen, zorgt ervoor dat de antirookwetgeving in Nieuw-Zeeland nu een van de strengste ter wereld is. Eén land is nog strenger. Het Aziatische land Bhutan voerde twaalf jaar geleden een algeheel koopverbod in voor álle soorten sigaretten. E-sigaretten zijn daar dus ook niet te krijgen. Nieuw-Zeeland gaat nog niet zo ver; de nieuwe maatregelen hebben geen betrekking op e-sigaretten. Dat is opmerkelijk, gezien het feit dat vorig jaar nog uit onderzoek bleek dat steeds meer Nieuw-Zeelandse jongeren ‘overstappen’ op de e-sigaret.
De Nieuw-Zeelandse oppositiepartij ACT is het om die reden niet eens met de nieuwe maatregelen. Partijleden wijzen ook op de financiële gevolgen voor zelfstandigen en het risico dat sigaretten nu op de zwarte markt zullen worden verkocht. “Niemand wil dat mensen roken, maar sommigen doen dat nu eenmaal”, aldus de vicefractievoorzitter van de ACT. Zij spreekt van een ‘betuttelend verbod’ dat hoe dan ook tot problemen gaat leiden.
Mijlpaal
Marc Willemsen, bijzonder hoogleraar tabaksontmoediging aan de Universiteit van Maastricht, noemt de Nieuw-Zeelandse wet juist een ‘mijlpaal’: “Hiermee geeft Nieuw-Zeeland aan dat de eindfase is aangebroken om die rookvrije generatie te bewerkstelligen”. Willemsen denkt dat een levenslang koopverbod ook in Nederland effectief kan zijn. De Nederlandse regering wil in 2040 immers ook kunnen spreken van een rookvrije generatie.
Daartoe zijn al enkele stappen gezet. Zo zijn tabaksproducten door de hogere accijns een stuk duurder geworden en wordt het aantal verkooppunten in ons land de komende jaren drastisch teruggebracht. Horecalocaties mogen al geen sigaretten meer verkopen en volgend jaar mogen ook online geen sigaretten meer worden aangeboden. Supermarkten moeten in 2024 de schappen met sigaretten leeghalen en in 2030 zijn ook de tabakswinkels en tankstations aan de beurt. Smaakjes in e-sigaretten zijn vanaf 1 januari 2023 eveneens taboe in Nederland.
Anton Kunst, hoogleraar sociale epidemiologie, denkt dat een koopverbod geen aanvulling op deze bestaande regels zou zijn: “Bepaalde generaties iets verbieden kan juridisch misschien een heikel punt zijn. Dat neigt naar discriminatie.” Een verhoging van de minimale leeftijdsgrens voor het kopen van tabaksproducten zou in de ogen van Kunst haalbaarder zijn.