Klokkenluiders slepen de Reclassering voor de rechter

In 2011 zijn drie personen uit de school geklapt over frauduleuze praktijken van het reclasseringspersoneel in Rotterdam en Den Haag. Deze aantijgingen werden niet bewezen geacht nadat de Reclassering de meldingen liet onderzoeken door externe onderzoeksbureaus. Het hierdoor ontstane arbeidsconflict heeft ertoe geleid dat de drie klokkenluiders zijn ontslagen. Zij verzoeken nu de rechter tot inzage in de onderzoeken, aangezien zij ervan overtuigd zijn dat het niet grondig is verricht. 

Door Kirsten Willms

De misstanden bij de Reclassering
Personen die een taakstraf opgelegd krijgen van de rechter in Rotterdam en Den Haag kunnen in de timmerwerkplaats van de Reclassering Nederland worden ingezet. Tijdens het volbrengen van de taakstraf maken zij, onder begeleiding van het reclasseringspersoneel, tuinmeubelen van steigerhout welke worden verkocht aan de lokale kringloopwinkel. Drie werknemers van het reclasseringspersoneel hebben in 2011 aan de Reclassering gemeld dat de veroordeelden voor zichzelf mogen klussen en dat deze meubelen door een deel van het reclasseringspersoneel ‘handje contantje’ worden verkocht.

De Reclassering liet deze melding van misstanden binnen de onderneming onderzoeken door drie externe onderzoeksbureaus en kwam tot de conclusie dat de aantijgingen niet bewezen kunnen worden. De sfeer op het werk van de klokkenluiders is hierna sterk verslechterd aangezien de melding betrekking had op de integriteit van collega’s van de klokkenluiders en dit werd hen niet in dank afgenomen. In 2014 heeft de rechter de arbeidsovereenkomst van de drie klokkenluiders ontbonden, wegens een verstoorde arbeidsrelatie.

De klokkenluiders hebben zich hier niet bij neergelegd en hebben in 2014 met behulp van verborgen camera’s en infiltranten een undercoveronderzoek verricht naar de frauduleuze praktijken van het reclasseringspersoneel. Hiermee hebben zij tenminste vijf illegale transacties op beeld vastgelegd gekregen. Ook uit een onderzoek van het Algemeen Dagblad blijkt dat voormalig taakgestraften en medewerkers van de reclassering de juistheid van de aantijgingen kunnen bevestigen. Zij zijn echter buiten beschouwing gelaten in het onderzoek van de drie externe onderzoeksbureaus. De klokkenluiders spreken van een “doofpotonderzoek” en verzoeken de rechter deze week om hen inzage te geven in het onderzoek naar de misstanden.

Klokkenluiden, mag dat altijd? 
Klokkenluiden is het in het algemeen belang doen van een openlijke melding door (ex-)werknemers van een ernstige misstand binnen de onderneming waar zij werkzaam zijn, zonder toestemming van de werkgever. De werknemer is vanwege het recht op vrijheid van meningsuiting in beginsel vrij om openlijk een melding te maken van misstanden en deze meldingen kunnen van grote maatschappelijke waarde zijn.

Het is echter een lastige beslissing voor de werknemer om dergelijke misstanden bekend te maken. De gevolgen van het naar buiten treden zijn vaak groot en leidt regelmatig tot een verstoorde arbeidsrelatie en ontslag. Uit een onderzoek van de Universiteit van Tilburg blijkt dat klokkenluiders veelal kampen met ernstige psychologische problemen welke van langdurige aard blijken te zijn. Ook kan het grote gevolgen hebben voor de onderneming van de werkgever, zoals reputatieschade en een verslechterde sfeer op de werkvloer. Om die reden zijn werknemers op grond van hun arbeidsovereenkomst, dan wel op basis van het beginsel van goed werknemerschap, gehouden tot geheimhouding ten aanzien van bedrijfsgevoelige informatie.

Het Europees Hof van de Rechten van de Mens heeft een aantal voorwaarden geformuleerd waaronder het recht op vrijheid van meningsuiting van de klokkenluider zwaarder weegt dan zijn geheimhoudingsplicht. Hieraan is voldaan indien de werknemer de enige of een van de weinige personen is die op de hoogte is van de misstand waardoor de werknemer bij uitstek in de positie verkeerd om te informatie te openbaren. Hierbij dient hij te kiezen voor de minst schadelijke weg en hij zal de kwestie aan de orde moeten stellen bij zijn leidinggevende alvorens de werknemer de publiciteit opzoekt. Verder wordt van de werknemer verlangd dat hij een belangenafweging maakt en verifieert of de door hem te openbaren informatie accuraat en betrouwbaar is.

Afgelopen april heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan voor nieuwe wetgeving ter bescherming van klokkenluiders in heel Europa. De Commissie deelt hierover mee in de toelichting dat klokkenluiders een belangrijke rol spelen bij het aan het licht brengen van inbreuken op het Europees recht en om die reden moeten zij goed worden beschermd tegen intimidatie en vergelding zodat zij niet gestraft worden voor het melden van dergelijke belangrijke misstanden. Na een moeizame wetgevingsprocedure heeft Nederland in 2016 een wettelijke grondslag gegeven aan de bescherming van klokkenluiders in de ‘Wet Huis voor klokkenluiders’. Dit Huis laat echter nog te wensen over: een jaar na de oprichting was nog geen enkele misstand onderzocht.