In februari 2017 werd er een meldpunt onterechte extra studiekosten geopend door het Landelijk Studenten Rechtsbureau en het Interstedelijk Studenten Overleg, maar nog steeds zijn er veel onderwijsinstellingen die zich niet aan de wet houden en ten onrechte een bijdrage vragen voor bijvoorbeeld een verplichte introductieactiviteit.
Door Mark van den Hove
Er zijn inmiddels al honderden klachten binnengekomen. In deze bijdrage zal het onderwerp additionele studiekosten aan een nadere beschouwing onderworpen, want in principe hoeft een student enkel het collegegeld te betalen, niets meer, maar ook zeker niets minder.
Wettelijk uitgangspunt
Het uitgangspunt van onze wetgever is dat het onderwijs voor een ieder toegankelijk moet zijn en niet afhankelijk mag zijn van geldelijke bijdragen anders dan het collegegeld (art. 7.50 WHW). Dit uitgangspunt is niet nieuw, dit stamt al uit 1989. Toenmalig minister Deetman schreef aan de kamer dat studenten niet verplicht konden worden te betalen voor extra-curriculaire activiteiten en dat het niet betalen van een extra bijdrage nooit zou mogen leiden tot uitsluiting van onderwijs en tentaminering. Nu kan men over de toegankelijkheid van het onderwijs en gelijke kansen in het onderwijs een heel boek vullen, maar dit is wel het uitgangspunt. In dit artikel staat centraal de extra-kostendiscussie, waarvoor draait een student nu wel op en wat moet de onderwijsinstelling toch echt zelf betalen?
Wetshistorie
Uit de formulering van de wet kun je geen eenduidig antwoord op bovengenoemde vraag formuleren, maar in de wetshistorie is er veel geschreven over welke kosten de student zelf moet dragen. Er zijn grofweg drie categorieën te onderscheiden. Deze categorieën zijn voor het eerst geïntroduceerd door toenmalig minister Ritzen in 1994.
- Kosten die rechtstreeks verband houden met de onderwijstaak, deze mogen nooit doorbelast worden aan de studenten. De onderwijsinstelling wordt geacht deze kosten uit de rijksbekostiging zelf te dragen.
- Onderwijsbenodigdheden, deze mogen op basis van vrijwilligheid doorberekend worden aan de studenten. Een student kan niet verplicht worden de benodigdheden bij de onderwijsinstelling aan te schaffen, uitzondering daarop zijn readers. De gedachte daarachter is dat deze goedkoper zijn dan boeken.
- Extra diensten, deze mogen doorbelast worden aan de studenten. Hierbij kan gedacht worden aan een vrijwillig introductiekamp of kopieerfaciliteiten.
In 2015 herhaalt de thans demissionaire minister Bussemaker de bovenstaande categorieën. Uit het feit dat in de afgelopen dertig jaar meerdere malen over dit onderwerp – in dezelfde bewoording en met dezelfde strekking – wordt geschreven toont al aan dat onderwijsinstelling zich (massaal) niet aan de wet (hebben) (ge)houden.
Komende introductieweken
Maar hoe zit het nu met de aankomende introductieweken? In principe is een introductieweek/activiteit een extra dienst en mogen de kosten van deze week doorbelast worden aan de student. Dit wordt anders als de student verplicht is deel te nemen aan de activiteit, immers mag men dan veronderstellen dat de onderwijsinstelling het kennelijk tot haar onderwijstaak rekent om een introductie aan te bieden. Sterker nog bij verscheidene opleidingen worden de eerste studiepunten al verdiend tijdens de introductie. Is deelname dus verplicht, dan moet de introductie gratis zijn. Dit kan op twee manieren, namelijk een vrijwillige bijdrage vragen aan de studenten en voor de studenten die deze bijdrage niet willen/kunnen betalen een kosteloos alternatief beschikbaar stellen of gewoon voor iedereen gratis. Maar verplicht betalen dat kan echt niet!
Zelf ten onrechte kosten gemaakt?
Heb je nu zelf in de afgelopen jaren (maximaal vijf) kosten gemaakt naast je collegegeld, dan hebben we het niet over boeken die je moest aanschaffen (want dat mag gewoon), voor bijvoorbeeld een verplichte introductieactiviteit? Dan kun je dit geld simpelweg terugvragen bij je (voormalige) onderwijsinstelling door een brief te schrijven en aan te geven welke bedragen je betaald hebt en waarom dit in strijd is met de wet. In feite doe je dan een beroep op een onverschuldigde betaling. Wil je weten of de kosten die jij hebt betaald onrechtmatig waren of wil je (voormalig) onderwijsinstelling het geld niet terug betalen, dan kan het verstandig zijn een jurist te raadplegen. Dit kan bijvoorbeeld door je te melden bij het meldpunt.