In mijn vorige stuk schreef ik over Clinton Young, die ter dood is veroordeeld voor de vermeende moord op twee mannen. Op 18 oktober jl. werd bekend dat zijn executie wegens nieuw bewijs voor onbepaalde tijd wordt uitgesteld. En dat doet de volgende vraag rijzen: welke rechtsmiddelen staan er voor een ter dood veroordeelde open om last minute een executie te voorkomen?
Door Dion te Riele
Het gaat in een dergelijk geval om drie rechtsmiddelen: het verzoek tot strafomzetting, het gratieverzoek en de bevoegdheid van de gouverneur tot opschorting van de executie. De eerste twee rechtsmiddelen zijn ook opgenomen in het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.
Inhoud rechtsmiddelen
Het verzoek tot strafomzetting houdt in dat er door of namens de ter dood veroordeelde een verzoek wordt ingediend om zijn doodstraf om te zetten in een celstraf. Dit zal meestal een onvoorwaardelijke levenslange celstraf zijn. Het gratieverzoek betreft het verzoek door of namens de ter dood veroordeelde tot vrijlating. De bevoegdheid tot opschorting van de executie betreft het uitstellen van de executie door de gouverneur van de desbetreffende staat. De eerste twee verzoeken kunnen ongelimiteerd worden ingediend; het laatste verzoek kan eenmaal worden aangewend.
Echter, hoe waarschijnlijk is het dat een van de drie rechtsmiddelen zal leiden tot het voorkomen van een executie? Elke staat in de Verenigde Staten kent hieromtrent zijn eigen procedures. Zo beslist in bijvoorbeeld Alabama de gouverneur autonoom over het verzoek tot strafomzetting en het gratieverzoek. In staten als deze is de ter dood veroordeelde overduidelijk volledig afhankelijk van de visie van de gouverneur op de doodstraf.
Hiertegenover staan staten als Texas. Daar dienen zowel een verzoek tot strafomzetting als een gratieverzoek te worden ingediend bij een daartoe opgerichte commissie (Board of Pardons and Paroles). Indien deze commissie in een dergelijk verzoek meegaat, is uiteindelijk het laatste woord aan de gouverneur. Schuift de commissie echter het verzoek opzij, dan kan de gouverneur niet op eigen houtje de straf omzetten of gratie verlenen.
Kans van slagen
In het laatste geval lijkt de hoop op een leven buiten de dodencel vervlogen. Desalniettemin kan de gouverneur eenmalig om opschorting van een executie verzoeken. Aangezien een opschorting maar eenmalig zelfstandig kan worden bevolen door de gouverneur zal dit rechtsmiddel pas op de dag van de executie worden aangewend. In dat geval zal de executie worden uitgesteld voor onbepaalde tijd of wordt de executie verplaatst. Met betrekking tot de nieuwe executiedatum kan de gouverneur geen gebruik meer maken van zijn bevoegdheid tot opschorting. Opschorting is dan enkel nog mogelijk op aanbeveling van de eerdergenoemde commissie.
Na het bestuderen van deze rechtsmiddelen rijst uiteraard de vraag: Hoe groot is de kans dat een ter dood veroordeelde niet wordt geëxecuteerd? Sinds 1976 zijn er in de Verenigde Staten 283 verzoeken tot strafomzetting of gratie verleend, waarvan de meeste door de staat Illinois (187). Alabama en Texas hebben samen slechts drie verzoeken gehonoreerd… Once you’re in, it’s hard to get out.
Dion verblijft in de periode augustus 2017 – januari 2018 in Zweden. Voor Het Rechtenstudentje schrijft hij als masterstudent International and European Law aan Radboud Universiteit en Universiteit van Lund over internationale juridische vraagstukken. Al zijn stukken vind je hier.