Het verspreiden van foto’s van de Eiffeltoren bij nacht is niet toegestaan. Volgens het Franse auteursrecht wordt dan een inbreuk gemaakt op de rechten van de lichtshow. In Frankrijk wordt de zogenaamde panorama-exceptie niet toegepast, in tegenstelling tot veel van de Europese landen. Hoe dit precies zit met nachtelijke kiekjes van de Eiffeltoren en andere gebouwen, lees je in dit artikel.
Door Liza Ovsyanko
Panorama-vrijheid
Voor bijna heel Europa gelden dezelfde regels voor auteursrecht: zeventig jaar na de dood van de auteur, schrijver of maker mag het ontwerp rechtsvrij worden gebruikt. Gebouwen vallen ook onder het auteursrecht. Op het moment dat je een foto maakt van een gebouw zou je deze dus eigenlijk alleen mogen delen (op bijvoorbeeld social media) op het moment dat de architect overleden is en er zeventig jaar is verstreken.
De meeste Europese landen hebben echter de zogenaamde panorama-exceptie ingevoerd. Deze vrijheid van panorama is het recht om zonder toestemming en betaling foto’s te publiceren van kunstenwerken en architectuur in het openbaar. In Nederland is dit vastgelegd in artikel 18 van de Auteurswet. Het is toegestaan om zelfgemaakt foto’s van kunstwerken en gebouwen in de openbare ruimte te verspreiden, zolang het werk “zich daar bevindt”.
De lichtshow van de Eiffeltoren
De Fransen kennen een beperkte vorm van panoramavrijheid. Het is toegestaan om, als natuurlijk persoon, foto’s van bouw- en beeldhouwwerken openbaar te maken. Mits de gebouwen permanent geplaatst zijn op de openbare weg en de foto niet bestemd is voor commercieel gebruik.
Het auteursrecht op de Eiffeltoren lag bij Gustave Eiffel, de aannemer die de toren bouwde. Hij is in 1923 overleden en zijn auteursrecht is in 1993 vervallen. De panorama-exceptie gaat hier dan ook niet op. Foto’s maken van de Eiffeltoren mag dus wél. De lichtshow daarentegen, die er ’s avonds om het uur is, is in 1985 aan het ontwerp toegevoegd. De verlichting an sich wordt als kunstwerk gezien en valt dus onder auteursrecht. Op het moment dat je dus een foto maakt van de Eiffeltoren tijdens de lichtshow, dan schend je het Franse auteursrecht.
Andere landen
De lichtshow is niet het enige ontwerp waar (nog) auteursrecht op rust. Zo mag het beroemde beeld van de kleine Zeemeermin in Kopenhagen niet worden gepubliceerd. De maker (Edvard Eriksen) is in 1959 overleden en volgens het Deense recht vervalt zijn auteursrecht op 1 januari 2030.
Tot 2016 mochten er geen foto’s van het Atomium in Brussel op het internet gebruik worden. De vrijheid van panorama is nu ook in België geïntroduceerd. Hierdoor mogen nu ook in België alle werken van beeldende, grafische en architectonische kunst, bedoeld om permanent in openbare ruimten te worden geplaatst, gefotografeerd worden. Deze foto’s mogen zonder toestemming van de auteur verspreid worden.