Zijn belastingen legitiem?

Een welbefaamde uitspraak van Benjamin Franklin is dat niets zeker is, behalve de dood en het betalen van belastingen. Franklin schreef deze woorden in een brief aan zijn goede vriend Jean-Baptiste Leroy en dat was niet zonder reden: de net aangenomen Amerikaanse constitutie stelde de overheid in staat om belastingen te heffen op haar burgers.

Door Justin Aenmey

Ook de Nederlandse Grondwet (art. 104 Gw) geeft de regering de mogelijkheid om uit kracht van de wet belastingen te heffen. Waarom moeten individuen deze schending van het eigendomsrecht, zonder uitdrukkelijke toestemming, geoorloofd vinden? Los van de noodzaak van belastingen moet volgens John Locke worden gekeken naar de toestemming die wordt verleend als men toetreedt tot een samenleving.

State of nature

De liberale gedachte van Locke[1] begint bij de ‘state of nature’. Het is een situatie zonder overheid, wetgeving of hiërarchie waarin enkel natuurrechten gelden. Deze natuurrechten zijn verbonden aan mensen in de zin dat zij in geen situatie kunnen worden opgegeven, vervreemd of worden afgenomen van anderen. Het bestaan ervan wordt gewaarborgd door de natuur (lees: de ratio) en onderkent het recht op leven, het recht op vrijheid en het eigendomsrecht. Praktisch gezien komt dit erop neer dat men op geen enkele wijze (zelf)moord, slavernij of inbreuk op eigendommen kan rechtvaardigen.

Men verlaat de state of nature door intrede te doen in een samenleving die wordt beheerst door een overheid of een systeem van (menselijke) wetten. Zo’n samenleving is volgens Locke slechts legitiem indien de intrede met wilsovereenstemming is en zolang de natuurrechten worden gerespecteerd. Geen parlement of wetgever, hoe democratisch ook gekozen, mag dus het recht op leven, vrijheid of eigendom schenden.

Eigendomsrechten

Maar waarom zijn (inkomsten)belastingen dan toch legitiem? Volgens Locke moeten we bij eigendomsrechten een tweedeling maken. Enerzijds zijn deze eigendomsrechten natuurlijk, in de zin dat het bestaat en het wegnemen daarvan onrechtmatig is. Anderzijds is het conventioneel, omdat het aan de overheid is om te bepalen wat het recht omvat en wat telt als een eigendomsrecht. Belastingen zijn dus legitiem, aangezien een individu hiervoor toestemming geeft aan de overheid op het moment dat de state of nature wordt verlaten én wordt deelgenomen aan een samenleving.

Ook een gastartikel schrijven? Bekijk dan hier de mogelijkheden.


VOETNOOT

[1] John Locke was een Engelse verlichtingsfilosoof uit de zeventiende eeuw. Hij wordt gezien als de grondlegger van het liberalisme en heeft o.a. belangrijke bijdragen geleverd voor de politieke filosofie. In zijn werk de ‘Two Treatises of Government’ gaat Locke in op de state of nature en eigendomsrechten.