Waar ligt de grens tussen het instructierecht van de werkgever en het recht op het privéleven en dan met name die van de lichamelijke integriteit van de werknemer? Zeker is dat de werkgever niet verplichten mag tot vaccinatie, noch tot het downloaden van de corona-app.
Door Linda Meuser, jurist arbeids- en ambtenarenrecht
Veel werkgevers zullen zich afvragen of ze een werknemer kunnen verplichten thuis te werken. En moeten de reeds goedgekeurde vakantiedagen worden opgenomen nu de vakantie niet door kan gaan, omdat voor de vakantiebestemming code rood geldt. Kun je je werknemers verplichten de corona-app te gebruiken of verplichten zich te laten vaccineren?
Werknemer moet voorschriften opvolgen
Naast persoonlijke arbeid en loon is de gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer het derde kenmerkende element van de arbeidsovereenkomst. Gezag hebben over je werknemer betekent dat je medewerker verplicht is om zich te houden aan de voorschriften die gelden voor het verrichten van zijn werk en de goede orde in de onderneming. Het zogenoemde instructierecht. Maar tot waar gaan deze voorschriften? Waar ligt de grens tussen gehoorzaamheidsplicht en het eventueel opvolgen van een dringend advies of verzoek?
Hieronder een aantal voorbeelden van wat wel en wat niet onder het instructierecht van de werkgever valt.
Thuiswerken kun je verplichten
Een werkgever mag medewerkers verplichten thuis te werken. Als werkgever oefen je het instructierecht uit door te melden dat medewerkers voorlopig vanuit huis moeten werken. In ieder geval is dat zo, als je het baseert op de dringende, niet vrijblijvende, oproep van de regering om medewerkers vanuit huis te laten werken als gevolg van de coronacrisis. Dat er door bijzondere persoonlijke omstandigheden, in overleg bekeken moet worden, of er een uitzondering op de regel kan worden gemaakt, spreekt voor zich.
Vakantiedagen mag je niet zomaar afschrijven
Een beroep op corona is niet voldoende voor de werkgever om vakantiedagen af te schrijven. Kun je een werknemer verplichten om de geplande vakantiedagen op te nemen, nu zijn vakantiereis door de maatregelen als gevolg van de pandemie niet door kan gaan? De rechtbank Rotterdam heeft in mei bevestigd dat een enkele verwijzing naar het coronavirus onvoldoende is voor een werkgever om de vakantie van een werknemer eenzijdig vast te stellen of gedeeltelijk af te schrijven.
Corona-app downloaden is geen verplichting voor je werknemer
Als werkgever mag je je medewerkers niet verplichten de corona-app te gebruiken. De overheid gaat uit van vrijwilligheid en de Autoriteit Persoonsgegevens is van mening dat voor de app een specifieke wettelijke grondslag is vereist en toestemming van de medewerker niet als grondslag kan dienen. Een werkgever mag zijn werknemers wel adviseren of verzoeken de app te gebruiken om bij te dragen aan de bestrijding van corona in het algemeen en in het belang van de bescherming van de gezondheid op de werkvloer in het bijzonder.
Vaccinatie verplichten is in strijd met mensenrechtenverdrag
Als werkgever mag je je werknemers niet verplichten zich te laten vaccineren. Het verplichten van een vaccinatie is een inbreuk op het recht op een privéleven en dan met name die van de lichamelijke integriteit, geregeld in artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Als je als werkgever inbreuk wilt maken op zo’n grondrecht, dan moet daar een wettelijke grondslag voor zijn. Die wettelijke grondslag is er (nog) niet voor verplichte vaccinaties. Ook de Arbowet biedt geen mogelijkheden. Ook al ben je als werkgever verantwoordelijk voor een goed arbobeleid, deze wet is niet specifiek genoeg voor het verplichten tot een vaccinatie tegen corona.
Ook een gastartikel schrijven? Bekijk dan hier de mogelijkheden.
Lees ook: ECLI:NL:RBGEL:2020:2954 (Thuiswerken tijdens corona geen recht) en ECLI:NL:RBAMS:2020:2734 (Opschorting betaling gedeelte salaris wegens coronacrisis)