Een recente uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland vormt een risico voor een groot aantal boeren uit het noorden van Nederland. De Groningse rechtbank besloot dat de provincie Friesland boeren niet zonder vergunning door mag laten werken.
De uitspraak heeft alles te maken met het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Volgens dit programma was het voor boeren en bepaalde bedrijven die wilden uitbreiden niet nodig om hiervoor een vergunning aan te vragen indien zij weinig stikstofneerslag veroorzaakten. De Raad van State oordeelde echter dat dit programma niet deugde omdat hierdoor meer stikstof neersloeg op reeds overbelaste Natura 2000-gebieden. Door de uitspraak van de Raad van State werden een hoop boeren en bedrijven plotseling illegaal.
Overheid vs. milieuorganisaties
Naar aanleiding van de uitspraak van de Raad van State introduceerde de nationale overheid een legalisatieprogramma om de boeren alsnog aan de benodigde vergunning te helpen. De provincie Friesland besloot daarom om de boeren en bedrijven door te laten werken zonder vergunning, deze zou er namelijk toch wel aan komen. Het kabinet had namelijk beloofd dat uiterlijk 1 maart 2025 alle problemen omtrent de vergunningen zouden zijn opgelost. Desondanks bleek dat maar een paar bedrijven zo’n vergunning hebben gekregen.
Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu stapten daarom naar de rechter om de illegaal werkende boeren te stoppen, de provincie Friesland zou hier namelijk te weinig tegen doen.
Nieuwe datum, nieuwe uitspraak
Voorheen stelden de meeste rechters zich terughoudend en coulant op wanneer milieuorganisaties een handhavingsverzoek indienden. Het kabinet beloofde namelijk telkens dat het probleem voor 1 maart 2025 voorbij zou zijn. Nu de beloofde datum is verstreken, laat de rechter voor het eerst een ander geluid horen. De rechter oordeelt dat de overheid blijkbaar niet hard kan maken dat er een geldige vergunning onderweg is. Na een belangenafweging tussen de belangen van de boeren, de provincie en de milieuorganisaties komt de rechter tot de conclusie dat er ruimte is om tijdelijk niet te handhaven, maar dat dit enkel kan geschieden onder strikte voorwaarden. Zo zou de provincie bijvoorbeeld maatregelen moeten nemen om de stikstofuitstoot te compenseren of te beperken. Als dat niet gedaan wordt, zou het zomaar kunnen dat de boeren verplicht een deel van hun vee moeten afvoeren.
Vervolg
Minister Wiersma vindt het afvoeren van vee geen wenselijke oplossing. De minister wenst het Programma Aanpak Stikstof met drie jaar te verlengen. Dit plan stuitte echter op veel kritiek van de Raad van State. Het provinciebestuur zal met een nieuw plan moeten komen om veehouders hun gang te laten gaan. Ook heeft de provincie nog de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak.
Mobilisation for the Environment heeft inmiddels aangekondigd om meer zaken voor de rechter te brengen om provincies te dwingen tot handhaving op illegaal werkende beroepen. Wel wachten ze de oplossing af van de ministeriële commissie: het is namelijk nog denkbaar dat zij met een oplossing komen.