Facebook komt in actie tegen discriminerende en kwetsende stereotypes. Aan de community-richtlijnen van Facebook zijn regels toegevoegd rondom blackface, waarbij niet-zwarte personen zich zwart of donker schminken, en schadelijke Joodse stereotypen. Afbeeldingen en video’s van Zwarte Piet en Joodse stereotypen kunnen voortaan van Facebook en dochterbedrijf Instagram verwijderd worden na meldingen van gebruikers.
Door Kirsten Rolloos
In een persconferentie voor Nederlandse en Belgische pers kondigde Facebook afgelopen week aan dat Facebook en Instagram afbeeldingen van Zwarte Piet gaan verbieden. Facebook legt uit dat het gaat om afbeeldingen waarbij een persoon duidelijk een zwart of donker geschminkt gezicht heeft, samen met andere stereotyperende kenmerken zoals een pruik met krullen of grote lippen. Het aangepaste beleid is onderdeel van een wereldwijde aanpak tegen blackface. Volgens Facebook is blackface “wereldwijd onderdeel van een doorlopende geschiedenis van dehumanisering en ontzegde burgerrechten”.
Verder gaan Facebook en Instagram ook bepaalde schadelijke Joodse stereotyperingen aanpakken. Spotprenten van Joden met haakneuzen zullen bijvoorbeeld worden geweerd. Ook gaat het om “beweringen dat Joden de wereld regeren of de dienst uitmaken in belangrijke instituties wereldwijd”. Joodse stereotypen worden gebruikt om antisemitisme aan te wakkeren, aldus Facebook.
Wat mag (niet)?
Niet alle afbeeldingen van Zwarte Piet zullen van Facebook en Instagram worden verwijderd. Zo blijven pieten zonder blackface-kenmerken, zoals de schoorsteen- en roetveegpieten, wel toegestaan. Daarnaast zijn afbeeldingen van Zwarte Piet toegestaan wanneer deze bijvoorbeeld worden gebruikt bij nieuwsberichten of een discussie over het onderwerp. Daarbij is wel van belang dat de context neutraal is of dat Zwarte Piet wordt verworpen. Voorstanders van Zwarte Piet mogen dus geen afbeeldingen van de figuur plaatsen.
Facebook en Instagram zullen niet uit eigen beweging afbeeldingen van Zwarte Piet verwijderen. De sociale netwerken gaan pas over tot actie wanneer een gebruiker een afbeelding meldt. De meldingen zullen handmatig worden bekeken door medewerkers van Facebook en Instagram. Per geval zal een afweging worden gemaakt.
Kritiek
Volgens media-advocaat Olaf Trojan gaat het verbod op afbeeldingen van Zwarte Piet op Facebook te ver. Trojan stelt dat een afbeelding van Zwarte Piet niet evident onrechtmatige content is, zoals kinderporno of een oproep tot terrorisme. “Zulke afbeeldingen op voorhand verwijderen is een vorm van zelfcensuur”, aldus de mediarechtdeskundige. Het is aan de rechter om te bepalen wat voor afbeeldingen racistisch zijn. Emeritus hoogleraar mediarecht Wouter Hins sluit zich hierbij aan. Of een foto van Zwarte Piet schadelijk is, hangt af van de omstandigheden. Hins vindt het op zich niet wenselijk dat een particuliere monopolist als Facebook het recht gaat maken. Anderzijds heeft Hins ook begrip voor het feit dat Facebook standaarden maakt, en een rechter niet op voorhand over elk geval een uitspraak kan doen. Volgens Hins zal uiteindelijk een onafhankelijke rechter dan ook moeten uitmaken of een uiting ten onrechte is verwijderd of is blijven staan.