In Groot-Brittannië zullen in 2016 de eerste baby’s worden geboren, die genetisch gezien van drie ouders afstammen. De beweegreden die aan deze ontwikkeling ten grondslag ligt, is het omzeilen van het mogelijke risico op (ernstige) erfelijke ziektes die worden overgedragen via de vrouw. Maar hoe zit dit wettelijk gezien? Is een dergelijke ‘reageerbuisbevruchting’ in Nederland ook mogelijk?
Door Chantal van Beek
Begin dit jaar heeft de Britse regering ingestemd met de wet, die mogelijk maakt dat Britse artsen – middels het gebruik van het DNA-materiaal van drie mensen – ‘gezonde’ embryo’s kunnen ontwikkelen. Deze speciale ivf-behandeling biedt uitkomst voor stellen, waarbij de vrouw een genetische ziekte in haar DNA draagt, bijvoorbeeld een hersen- of spieraandoening. Bij de medische behandeling wordt in de eicel van de moeder een deel van het DNA vervangen door gezond DNA van een andere vrouw. De embryo heeft hierdoor genetisch materiaal van alle drie de ouders, ook wel genoemd een ‘driepersoonsembryo’. Deze methode werd in 2013 ontwikkeld door wetenschappers aan de Newcastle University.[i]
Maar hoe zit het nu met het ouderschap? Genetisch gezien heeft het kind in dit geval drie ouders. Het hebben van drie sociale ouders komt ook regelmatig voor, bijvoorbeeld in het geval van twee (lesbische) moeders en een bekende donor. Juridisch gezien is het hebben van drie ouders daarentegen een stuk minder wenselijk.[ii] Juridisch ouderschap brengt namelijk belangrijke gevolgen met zich mee, zoals het hebben van gezag (waaruit rechten en plichten voortvloeien) en erfrechtelijke gevolgen. De donormoeder blijft in Groot-Brittannië dan ook anoniem. Zij heeft geen (juridische) rechten en zij wordt niet betrokken bij de opvoeding. De ‘driepersoonsbaby’ heeft genetisch gezien dan wel drie ouders, het sociaal en juridisch ouderschap beperkt zich derhalve tot twee ouders.[iii]
Hoe de ontwikkeling van een ‘driepersoonsbaby’ zich gaat uitpakken, is nog niet bekend. Wetenschappers hebben al verschillende (negatieve) speculaties geuit, zoals de voorspelling dat deze baby’s meer kan hebben op kanker en zij vroegtijdig oud kunnen worden. Daarnaast bestaat echter de visie dat een levensreddende ontwikkeling als deze honderden families hoop zal geven, doordat zij – ondanks het feit dat er een erfelijke ziekte in de familie zit – een gezond kindje kunnen krijgen. Groot-Brittannië is vooralsnog het enige land dat de techniek toepast. De toekomst zal moeten uitwijzen of deze ontwikkeling van een genetische gemanipuleerde embryo daadwerkelijk een schot in de roos is.[iv]
Voor meer informatie omtrent de ‘driepersoonsbaby’, zie o.a.: http://www.nrcreader.nl/artikel/8052/technisch-kan-het-een-kind-van-3-ouders-maar-kan-het-ook-ethisch.
Wil je meer weten over juridisch ouderschap, kijk bijvoorbeeld hier:
http://kiind.nl/articles/131/Juridischouderschap.html; http://www.notarisfeikema.nl/326/particulier/leven/gezag-en-voogdij/juridisch-ouderschap-duomoeder.
[ii] https://machteldvonk.wordpress.com/2013/05/10/meer-dan-twee-ouders.
[iii] Deze keuze zal in de toekomst waarschijnlijk nog allerlei vragen gaan oproepen. In Nederland heeft het kind in geval van donorschap ook al meer rechten. De afstammingsvraag kan een belangrijke rol spelen voor de identiteit van het kind.