Diplomatieke crisis tussen Turkije en Nederland dreigt; wat nu?

Opstootjes en rellen in Rotterdam vannacht. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Cavusoglu, kreeg een landingsverbod, terwijl de minister van Familiezaken, Fatma Betül Sayan Kaya, via Duitsland per auto Rotterdam probeerde binnen te komen en uiteindelijk werd uitgezet. Hieronder een overzicht van de gebeurtenissen en wat dit voor de banden tussen Nederland en Turkije betekent.

Al eerder deze week bleek dat Turkse ministers in Nederland campagne willen voeren voor een referendum in Turkije over de aanpassing van de grondwet. Door die aanpassing krijgt president Recep Erdogan meer bevoegdheden.

Campagne voeren voor referendum niet gewenst
In het kader daarvan wilde Cavusoglu gisteren naar Nederland komen, maar minister Koenders van Buitenlandse Zaken had eerder deze week al laten weten dat een dergelijk bezoek niet zou worden gehonoreerd. “We leven in een vrij land,” aldus Koenders. “Onze kernwaarden maken dat iedereen vrij is om eigen keuzes te maken en bijeen te komen. Wel vinden we het bezoek van een lid van de regering van Turkije aan ons land om politieke campagne te voeren onwenselijk.”

Afgelopen dinsdag hield Cavusoglu in Hamburg nog een toespraak vanaf het balkon van de Turkse ambassade, maar ook die mogelijkheid werd door Nederland uitgesloten. Ambassadeterreinen zijn dan wel diplomatiek onschendbaar, maar Rutte gaf aan dat het kabinet dan zou voorkomen dat er mensen voor de ambassade komen staan.

Dit alles weerhield Cavusoglu er niet van om toch per vliegtuig naar Nederland af te reizen. Daar werd echter een stokje voor gestoken: zijn landingsrechten werden ingetrokken.

Ongewenste vreemdeling-verklaring voor minister Kaya
Ook minister Kaya lukte het niet om haar toespraak te houden. Zij probeerde per auto via Duitsland in Rotterdam te geraken, waarbij de Turkse autoriteiten zelfs verschillende colonnes de Nederlandse wegen opstuurden om zo de Nederlandse veiligheidsdiensten op een verkeerd spoor te zetten. Uiteindelijk werd Kaya in Rotterdam tegengehouden door de politie, waardoor ze het Turkse consulaat niet kon betreden en uren vastzat in haar auto. ‘Een onmenselijke behandeling,’ aldus Kaya.

De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb voerde urenlange onderhandelingen met Turkse ambtenaren in het consulaat. Ook Rutte en het ministerie van Buitenlandse Zaken waren betrokken bij de gesprekken, waarna Kaya uiteindelijk een ongewenste vreemdeling-verklaring kreeg en werd uitgezet. Aboutaleb was not amused: ‘We zijn op schandelijke wijze misleid.’

Volg de discussie over de kwestie op onze Facebookpagina.

Eerder deze week werd door de Nederlandse tak van Erdogans AK-partij nog gekeken naar een plek buiten Rotterdam – waaronder Hengelo – om Kaya te ontvangen, maar dat ging niet door. De burgemeester van Hengelo, Sander Schelberg, gaf donderdag aan dat hij en de eigenaar van het zalencomplex waar de bijeenkomst zou plaatsvinden, overvallen werden door de kwestie. “Onder valse voorwendselen is die zaal geregeld. Ik moet er niet aan denken dat dit bezoek door zou gaan. Op kabinetsniveau is aangegeven dat deze Turkse leden niet welkom zijn voor dit soort bijeenkomsten.”

‘Overblijfsel van de Nazi’s’
President Erdogan is woedend over de gang van zaken. In een toespraak in Istanbul noemt hij Nederlanders ‘nazi-overblijfselen’ en ‘fascisten’. De Turkse premier Binali Yildirim dreigt met tegenmaatregelen en Çavusoglu dreigde zaterdagochtend met zware politieke en economische sancties tegen Nederland als Den Haag zijn komst zou verhinderen.

Saillant detail is echter dat het volgens de Turkse wet verboden is om in het buitenland op dergelijke wijze campagne te voeren. Die wet bestaat sinds 2008 en is ingevoerd door nota bene de AK-partij.

Het gaat in de betreffende Kieswet om artikel 94/a, waarin staat dat “in andere landen en kantoren die in het buitenland zijn gevestigd, geen verkiezingscampagne mag worden gevoerd”. De AK Partij lost dit op, zo schrijft Die Welt, door het referendum voor de grondwetswijziging niet te beschouwen als een politieke campagne, maar als een ‘informatiebijeenkomst’.

Rellen in Rotterdam
Als gevolg van deze gebeurtenissen braken in Rotterdam in de nacht van zaterdag op zondag rellen uit. Daarbij raakten zeven mensen gewond (onder wie een agent) en werden twaalf relschoppers opgepakt. Er waren naar schatting een paar duizend Turks-Nederlandse demonstranten op de been. Ze kwamen uit alle delen van Nederland. In het centrum van de stad gold sinds middernacht een noodbevel. Een deel van de demonstranten gaf geen gehoor aan de oproep weg te gaan. Nadat de ME werd bekogeld met bakstenen en hekken, greep die in met busjes, honden, paarden en een waterkanon. Rond 0.30 uur werd het weer rustig.

Wel was er nog even commotie om de Nederlandse vlag bij het consulaat in Turkije. Een betoger wist het Nederlandse consulaat in Istanbul binnen te dringen en hees daar de Turkse vlag. Die wapperde daar zo’n half uur. Inmiddels is de Nederlandse vlag weer zichtbaar.

Turkije gaf aan maatregelen te blijven nemen tegen Nederland tot excuses worden aangeboden. Dat zei de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavusoglu vandaag in een gesprek met verslaggevers in Frankrijk.

Echter, de Turkse overheid schond een belangrijke regel in het internationaal recht door het bezoek van minister Kaya van Familiezaken aan Nederland door te zetten. Turkije bemoeide zich daarmee met interne Nederlandse aangelegenheden. Dat zegt Marieke de Hoon, docent Volkenrecht aan de VU Amsterdam. “Nederland heeft duidelijk gezegd: wij stellen voorwaarden omdat we vrezen voor de openbare orde en veiligheid. Als Turkije vervolgens een minister de grens overbrengt om een politieke speech te houden die die openbare orde in gevaar brengt, dan is dat op zijn minst een schending van dat non-interventiebeginsel”, zegt De Hoon tegen NOS.

Onder de hashtag #Turkijerel zijn op Twitter de laatste ontwikkelingen te volgen. 

Update 13 maart 20.00 uur:

Een aantal artikelen die de moeite waard zijn om ook te lezen:

  1. ‘Ongewenste vreemdeling’: hoe werkt dit diplomatieke paardenmiddel? (NOS – 12 maart, 10.00 uur)
  2. Advocaat Knoops: uitzetten Turkse minister juridisch twijfelachtig (Trouw – 12 maart, 14.00 uur)
  3. Ging Nederland zijn boekje te buiten? Vier vragen over de diplomatieke ruzie met Turkije (Volkskrant – 13 maart, 06.21 uur)
  4. Sancties treffen Turkije het hardst (AD – 13 maart, 9.29 uur)
  5. Europese Commissie: Erdogan ging grens over en moet toon matigen (NOS – 13 maart, 13.11 uur)