Sinds 20 januari 2021 mag Donald Trump zich geen president van de Verenigde Staten meer noemen. Helaas betekent dit voor hem geen periode van rust, omdat hij verschillende aanklachten boven zijn hoofd heeft hangen. Wat gebeurt er met de immuniteit van Donald Trump die hem tijdens zijn presidentschap heeft beschermd?
Door Kaltumo Ali
Rechtszaken
Vier jaar lang is Donald Trump veelvuldig in het nieuws geweest. Tijdens zijn termijn als president is hij namelijk veelvuldig civielrechtelijk en strafrechtelijk aangeklaagd voor bepaalde feiten. Niet alleen voor feiten tijdens zijn presidentschap, maar ook die hij vóór deze periode zou hebben aangericht.
Zo zou hij zich onder andere schuldig hebben gemaakt aan belastingfraude. De Amerikaanse nieuwskrant The New York Times heeft zijn belastingaangiftes van de afgelopen jaren gepubliceerd, waaruit is gebleken dat hij veel te weinig belasting heeft betaald. Daarnaast is het fraudeonderzoek van zijn Trump Organization, een holding voor zakelijke belangen en investeringen, nog aan de gang. De openbare aanklager van New York, Letitia James, onderzoekt of de holding illegaal de waarde van de bezittingen heeft verhoogd om zo belastingvoordelen te scoren.[1]
Behalve op zakelijk gebied staat Donald Trump ook een hoop aanklachten te wachten op privégebied. Zo hebben tientallen vrouwen aangifte tegen hem ingediend, omdat hij ze seksueel misbruikt zou hebben.[2]
Met deze kleine greep uit de diverse aanklachten die Donald Trump te wachten staat, is de vraag is hoe deze aanklachten in verhouding staan tot de immuniteit die hij als president genoot.
Immuniteit president
De president van de Verenigde Staten geniet immuniteit. Dit betekent dat hij civiel- en strafrechtelijk niet vervolgd kan worden tijdens het vervullen van zijn ambt. Deze vorm van immuniteit is niet alleen neergelegd in nationale wetgeving, maar ook in verschillende internationale verdragen. Zo staat in artikel 16 sub a van de Wet Internationale Misdrijven dat staatshoofden, ministers van buitenlandse zaken en regeringsleiders immuniteit genieten.
Ook in Nederland bestaat immuniteit voor het staatshoofd. In art. 42 van de Grondwet is neergelegd dat de Koning onschendbaar is. In tegenstelling tot Nederland is de immuniteit voor de president van de Verenigde Staten niet in de Grondwet geregeld, maar in jurisprudentie.[3] Hierin is uitgesproken dat de president een unieke positie heeft, maar niet boven de wet staat. Een vervolging zou de functie als president zeer beperken, vandaar dat eerder gebruik wordt gemaakt van andere middelen. Een voorbeeld hiervan is het instellen van een impeachmentprocedure, oftewel een afzettingsprocedure.
Nu Donald Trump geen president meer is, staat de immuniteit niet meer in de weg voor een vervolging. Vanaf het moment van de inauguratie van president Joe Biden eind janunari van dit jaar kan Donald Trump civiel- en strafrechtelijk worden vervolgd.
Gratie Trump
Vóór het aftreden van Donald Trump waren er een paar geruchten dat hij zichzelf gratie zou verlenen.[4] Dit zou volgens Amerikaanse wetgeving mogelijk kunnen zijn, maar alleen voor aanklachten die om het federale onderzoek gaan en niet voor andere zaken. Juridisch gezien kan de president zichzelf gratie verlenen, omdat de Amerikaanse grondwet dit niet expliciet verbiedt of toestaat. In het verleden is dit echter nog nooit gebeurd. Wel voorkwam president Ford in 1974 verder onderzoek naar zijn voorganger Nixon door hem gratie te verlenen. Het kwam Ford toen op veel kritiek te staan. “Eigenlijk was zijn presidentschap toen al voorbij”, aldus Amerika-correspondent Michiel Vos tegen EenVandaag. Inmiddels weten we dat Donald Trump zichzelf geen gratie heeft verleend.
Samenvattend kan Donald Trump geen beroep meer doen op zijn immuniteit en theoretisch kan hij nu net als een gewone burger vervolgd worden. De toekomst zal uitwijzen hoe sterk de aanklachten zijn en of er voldoende bewijs bij elkaar kan worden geraapt om tot een succesvolle veroordeling te komen. Zelfs als hij veroordeeld wordt, is het nog maar de vraag of de rechter hem een gevangenisstraf oplegt.
Ook een gastartikel schrijven? Lees hier meer over de mogelijkheden.
VOETNOTEN
[1] Dave Levinthal, ‘Deze rechtszaken hangen Donald Trump boven het hoofd na 20 januari 2021, als hij geen president meer is’, businessinsider.nl, 10 november 2020 (laatst geraadpleegd op 24 februari 2021).
[2] Clarck Mindock, ‘Trump sexual assault allegations: How many women have accused the president?’, Independent, 6 november 2020 (laatst geraadpleegd op 24 februari 2021).
[3] US Supreme Court: Richard NIXON, Petitioner v. A. Ernest FITZGERALD, 457 U.S. 731.
[4] ‘No, the Constitution does not allow President Trump to pardon himself’, Washington Post, 17 januari 2021 (laatst geraadpleegd op 24 februari 2021).
[5] Rianne Spit, ‘Gratie voor een Amerikaanse president’, EenVandaag, 24 juli 2017 (laatst geraadpleegd op 24 februari 2021).