Belastingdienst niet strafrechtelijk vervolgd voor toeslagenaffaire

Het Openbaar Ministerie heeft besloten geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de rol van de Belastingdienst in de kinderopvangtoeslagaffaire. Er is volgens het OM geen sprake van een strafrechtelijke verdenking.

Door Noortje Figee

Op 19 mei 2020 deed het ministerie van Financiën aangifte tegen de Belastingdienst van knevelarij. Knevelarij, strafbaar gesteld in art. 366 Wetboek van Strafrecht (Sr), is het zonder reden vorderen van geld door een ambtenaar die daarbij misbruik maakt van zijn positie. Het OM laat weten dat na zorgvuldig onderzoek geen sprake is van een verdenking van knevelarij. De Belastingdienst heeft de toeslagen namelijk teruggevorderd omdat er sprake zou zijn geweest van fraude. De ambtenaren van de Belastingdienst mochten er daarom van uitgaan dat de terugvorderingen binnen de regels pasten. Er is daardoor juridisch gezien geen sprake van knevelarij.

Geen strafbare beroepsmatige discriminatie

Ook deed het ministerie van Financiën aangifte tegen de Belastingdienst van beroepsmatige discriminatie. Beroepsmatige discriminatie is het discrimineren van personen op grond van bijvoorbeeld nationaliteit of ras bij de uitoefening van een ambt (art. 429quater Sr). Om misbruik en fraude te voorkomen heeft de Belastingdienst gezocht naar de nationaliteit van toeslagaanvragers. Vooral ouders met een dubbel paspoort werden gecontroleerd. Dit had beroepsmatige discriminatie kunnen opleveren.

Toch is er volgens het OM geen strafbare handeling geweest, omdat de personen na de eerste zoekslag individueel werden beoordeeld. Daarbij speelde nationaliteit geen rol. Pas als het onderscheid had geleid tot een aantasting van rechten, was sprake geweest van strafbare discriminatie.

Raad van State

Bovendien heeft de Raad van State (RvS) de alles-of-niets-benadering van de Belastingdienst lange tijd goedgekeurd en in stand gelaten. In 2019 is de RvS teruggekomen op deze handelswijze. De alles-of-niets-benadering houdt in dat een kleine fout in de aanvraag van de kinderopvangtoeslag er al voor kon zorgen dat alle verkregen toeslag moest worden terugbetaald. Deze werkwijze heeft ertoe geleid dat veel ouders gedupeerd werden. 

Volgens het OM is deze foutieve werkwijze echter geen juridische kwestie, maar een politieke. Dat heeft dan ook uiteindelijk geleid tot de val van het kabinet afgelopen vrijdag 15 januari.