Vanaf het overlijden van Republikeinse rechter Antonin Scalia uit Texas op 13 februari 2016, een van de negen leden van het Amerikaanse Hooggerechtshof, werd tot begin april gezocht naar een plaatsvervanger. Oud-president Barack Obama deed daarvoor vóór het einde van zijn termijn een voorstel.
In de Senaat werd dit echter tegen gehouden door de Republikeinen. Trump kwam daarop met een nieuwe optie: Neil McGill Gorsuch, een conservatieve rechter. Op 7 april werd in de senaat ingestemd met het voorstel; op 17 april kreeg Gorsuch zijn eerste zaak voorgeschoteld als de 101e ‘associate justice of the Court’.
Geschreven door Bram de Jong
Benoeming rechter Hooggerechtshof
Om een nieuwe rechter (voor het leven) te benoemen voor het Hooggerechtshof is een meerderheid in de senaat nodig. De Republikeinen hebben die meerderheid op dit moment, namelijk 52 procent. Toch bestaat er voor de minderheid een mogelijkheid om een beslissing tegen te houden. Dit kan worden bereikt door een zogenaamde ‘filibuster’. Met de filibuster spreekt de minderheid zolang als noodzakelijk is om het besluit van de agenda te halen. Zo kan een filibuster vijftien uur duren.*
De meerderheid heeft vervolgens wel een mogelijkheid om een einde te maken aan de filibuster. Dit kan als zestig procent van de senaat stemt tot beëindiging van de filibuster, waarna wordt overgegaan tot het besluitvormingsproces. Gezien de huidige verhoudingen in de senaat van 52 procent voor de Republikeinen, zal de benodigde zestig procent om de filibuster te beëindigen, niet worden gehaald. Hierdoor zal uiteindelijk het besluit van de agenda worden gehaald, zodat er geen besluit tot stand komt.
Is er dan nog een optie om de filibuster te omzeilen?
Ja, namelijk door middel van de zogenaamde ‘nuclear option’. Deze optie houdt in dat de kleine meerderheid (de Republikeinen) de voorzitter van de senaat vraagt om een precedent te nemen dat geen filibuster mag worden toegepast bij de benoeming van een rechter voor het Hooggerechtshof. Een dergelijk precedent kan worden aangenomen met een gewone meerderheid van stemmen. De voorzitter kan daarbij bepalen dat hierbij geen debat zal plaatsvinden, zodat ook bij het aannemen van het precedent geen filibuster kan plaatsvinden.
Waarom nuclear?
Uiteraard ontploft er niet daadwerkelijk een atoombom in Washington. Toch heet het een ‘nuclear option’, omdat het geen populaire optie is. De Republikeinen hebben met pijn in het hart hiervoor gestemd. Zo noemde republikein John McCain een collega een “stupid idiot”. Die collega was vóór de nuclear option.
Het uitsluiten van de filibuster bij de benoeming van een rechter zorgt ervoor dat de macht van de minderheid ernstig wordt beperkt. Op dit moment is dat voor de kleine meerderheid van de Republikeinen handig, maar over twee jaar kunnen de verhoudingen weer compleet anders liggen in de senaat.
De benoeming
Zoals verwacht startten de Democraten een filibuster bij de benoeming van Gorsuch. De Republikeinen vroegen daarop de voorzitter het precedent te scheppen, zoals hiervoor geschetst. Dit werd aangenomen met 52 procent van de stemmen (alle Republikeinen), waarna Gorush alsnog werd benoemd met een gewone meerderheid.
De vraag is nu of de macht van de minderheid in de senaat nog verder zal worden beperkt. Het precedent kan ook bij andere stemmingen worden gevraagd aan de voorzitter.
* Het individuele record filibusteren staat op naam van de Amerikaanse senator Strom Thurmond, die in 1957 bij het bediscussiëren van een burgerrechtenwet 24 uur en achttien minuten lang sprak.