700 activisten Extinction Rebellion gearresteerd; rechtmatig?

Met een vijfde A12-blokkade heeft de protestgroep Extinction Rebellion stopzetting geëist van de subsidies op fossiele brandstoffen. Bij de blokkade, tussen het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de (tijdelijke) Tweede Kamer, werden op zaterdag 28 januari meer dan zevenhonderd activisten gearresteerd.

De milieubeweging Extinction Rebellion, opgericht in 2018, strijdt tegen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Fossiele brandstoffen leveren een belangrijke bijdrage aan het broeikaseffect, waardoor de aarde in rap tempo opwarmt. Desondanks subsidieert de overheid grote energieverbruikers met belastingkortingen of zelfs vrijstellingen. Over de grootte van dit bedrag zijn onderzoekers en politici het oneens, de bedragen lopen uiteen van 4,5 tot zeventien miljard. Extinction Rebellion houdt het op 17,5 miljard en wil dat al deze subsidies worden stopgezet.

De afgelopen jaren hield de beweging al vaker klimaatacties, maar nog niet eerder werden zo veel mensen aangehouden. Eerder die week werden al zes mensen aangehouden wegens het oproepen van een ‘gevaarlijke en ontwrichtende blokkade’, aldus het Openbaar Ministerie. Ze werden alle zes na verhoor weer vrijgelaten, maar wel met een gebiedsverbod op zak.

Ingrijpen ongeoorloofd?

Iedereen die zich in Nederland bevindt heeft toch recht op betoging, zoals beschreven in artikel 9 van de Grondwet? Maar lid 2 van dit artikel vermeldt wel een belangrijk voorbehoud; het gezag kan beperkingen opleggen, bijvoorbeeld vanwege de verkeersveiligheid. Dit betekent dat het grondrecht om te demonstreren niet onbegrensd is.

Omdat de klimaatactivisten de mogelijkheid kregen om elders te demonstreren, namelijk op het Malieveld, is het ingrijpen van de politie niet onrechtmatig. Maar dat neemt niet weg dat er volgens velen buitengewoon hard is ingegrepen. Het aantal arrestaties, opgelopen tot 768, is meer dan alle protesten van Extinction Rebellion in 2022 bij elkaar.

Voornamelijk het vooraf oppakken van de zes klimaatactivisten werd bekritiseerd, mede door Kamerleden. Volgens Hind Dekker (D66), leven we “in een democratisch land waar je overal mag demonstreren, zelfs onaangekondigd, dus ze hebben wat mij betreft niks fout gedaan.” Maar er zijn ook partijen die de aanpak van het OM steunen. “Er is sprake van opruiing en dat is een strafbaar feit. Ik vind het heel goed dat het OM daartegen optreedt,” zegt Ingrid Michon (VVD).

Consequenties

Waar voor sommige demonstranten een boete te wachten staat, is voor de mensen met een gebiedsverbod de mogelijke sanctie een stuk zwaarder. Hoewel je voor het negeren van een gebiedsverbod ook een boete of taakstraf kan krijgen, is de maximale straf die opgelegd kan worden een gevangenisstraf van drie maanden. Dit weerhield onder andere Lucas Winnips, klimaatactivist, niet van het bijwonen van de actie. Ook Extinction Rebellion zelf is niet afgeschrikt van de gebeurtenissen zaterdag. De volgende demonstratie staat alweer gepland voor zaterdag 11 maart.