Tot nu toe hebben minister Grapperhaus en staatssecretaris Harbers van vijftien jihadisten de Nederlandse nationaliteit ingetrokken of een voornemen daartoe bekendgemaakt. Vijf van deze jihadisten verblijven in Nederland en de overige tien betreffen uitreizigers.
Door Gracièla van Duinkerken
Iemand kan de Nederlandse nationaliteit verliezen na veroordeling vanwege een terroristisch misdrijf of door lid te worden van een terroristische organisatie en zo de nationale veiligheid in gevaar te brengen. Het Nederlanderschap mag alleen ingetrokken worden van mensen met een dubbel paspoort, omdat een persoon niet stateloos mag worden. Na intrekking van de Nederlandse nationaliteit dient de betreffende persoon Nederland direct te verlaten. Legaal terugkeren is niet meer mogelijk.
Wetswijziging 2017
In maart 2017 werd de wetswijziging aangenomen waarbij het, om iemands Nederlanderschap af te nemen, niet meer per se nodig zou zijn dat iemand een veroordeling achter zijn naam heeft voor een terroristisch misdrijf. De wet maakt het mogelijk dat het Nederlanderschap ingetrokken kan worden op grond van de nationale veiligheid, los van een eventuele veroordeling door een rechter. Het feit dat iemand zich in het buitenland heeft aangesloten bij een terreurorganisatie is genoeg. De wetswijziging was bedoeld om jihadisten te weren die bij terugkeer in Nederland een gevaar kunnen vormen.
In september 2017 had minister Blok van Veiligheid en Justitie voor het eerst het Nederlanderschap van vier uitgereisde jihadisten ingetrokken.
Is intrekken Nederlandse nationaliteit wel effectief?
Op het intrekken van het Nederlanderschap wordt wisselend gereageerd. Sommigen zijn voor het intrekken van het Nederlanderschap bij een veroordeling voor een terroristisch misdrijf of bij het deel uitmaken van een terroristische organisatie. Wie zich aan deze zaken schuldig maakt, komt het Nederlanderschap en de rechten die daaraan zijn verbonden niet langer toe.
Experts en anti-terrorismeadviseurs adviseren juist om de nationaliteit van Nederlandse jihadisten niet in te trekken. Het intrekken van de nationaliteit zou mogelijk een averechts effect hebben. Intrekken werkt radicalisering in de hand en leidt tot minder zicht op de veroordeelde terrorist, terwijl het jaren duurt voordat iemand daadwerkelijk kan worden uitgezet. Bovendien is de kans aanwezig dat personen daarna in de illegaliteit verdwijnen onder de radar van de veiligheidsdiensten, en zo nog gevaarlijker worden. Ook politie, justitie en gemeenten hebben in meerdere zaken gewaarschuwd en geadviseerd om de maatregel niet op te leggen om het deradicaliseringsproces niet te verstoren.
Andere tegenstanders vinden dat het afpakken van de Nederlandse nationaliteit discriminerend is en ongelijkheid in de hand werkt: alleen bij Nederlanders met een dubbele nationaliteit kan het Nederlanderschap ontnomen worden, en dus niet bij Nederlanders zonder dubbele nationaliteit. Volgens Paulussen, die onderzoek doet naar antiterrorismemaatregelen, blijkt uit onderzoek dat dit juist weer een van de factoren is die een rol kan spelen bij radicalisering.
Het ministerie zegt dat tot nu toe niet is gebleken dat intrekking van het Nederlanderschap in de praktijk de dreiging voor de nationale veiligheid vergroot of dat mensen Nederland niet vrijwillig of gedwongen zullen verlaten.