Rechtbank Midden-Nederland, 14 april 2021, bol.com/Brabantia
(ECLI:NL:RBMNE:2021:1528)
Door Felicity Garretsen
Essentie
Het betalen aan hackers leidt – bij onzorgvuldigheid – niet tot bevrijdende betaling.
Rechtsregel
In het geval dat een mailbox van een schuldeiser wordt gehackt en hier vanuit valse twijfelachtige betaalberichten worden verstuurd en de schuldenaar deze vervolgens zonder nader onderzoek betaalt, komt dat voor risico van de schuldenaar. Omstandigheden die tot twijfel en nader onderzoek moeten leiden zijn onder meer het opgeven van een ander rekeningnummer waarop betaald dient te worden, het opgeven van een buitenlands rekeningnummer en spelfouten, gebrekkig taalgebruik en buitenlandse zinnen in het betalingsverzoek.
Inhoud arrest
In deze zaak hebben hackers een e-mailaccount gehackt van een medewerker van Brabantia, een bedrijf dat metalen en kunststof huishoudelijke producten vervaardigt. Vervolgens hebben de hackers vanaf dit account een e-mail met een betalingsverzoek verstuurd naar Bol.com, een van de klanten en schuldenaren van Brabantia. Deze e-mail bevat veel spelfouten en zinnen die deels in het Engels en in gebrekkig Nederlands zijn geschreven, en er werd een afwijkend bankrekeningnummer uit Spanje genoemd. Desondanks heeft Bol.com, zonder nader onderzoek, betaald op dit rekeningnummer. Het ging in totaal om een bedrag van € 751.493,09. Hierna heeft Brabantia betaling gevorderd van Bol.com, omdat Brabantia de eerdere betaling niet heeft ontvangen. Bol.com weigerde en stelt dat zij al (bevrijdend) betaald had aan Brabantia.
De rechtsvraag die centraal staat is voor wiens risico het komt als de mailbox van een schuldeiser wordt gehackt en er hier vanuit valse betaalberichten worden gestuurd en de schuldenaar deze vervolgens betaald?
Naar het oordeel van de rechtbank had de vervalste correspondentie aanleiding moeten geven tot twijfel en tot navraag door Bol.com, om de volgende redenen, in onderlinge samenhang.
Ten eerste moet voorop worden gesteld dat verzoeken om het wijzigen van rekeningnummers een aantrekkelijke ingang kan bieden voor oplichters en had Bol.com dat moeten begrijpen. Bol.com had eenvoudig kunnen controleren of het verzoek inderdaad van Brabantia afkomstig was door navraag te doen. Onder dergelijke omstandigheden is een bovengemiddelde zorgvuldigheid aan de zijde van de ontvanger van een dergelijk verzoek doelmatig en wordt deze ook verlangd. Ten tweede wordt in de e-mail een Spaans rekeningnummer genoemd. Dit had moeten leiden tot gezonde argwaan. Voor het houden van buitenlandse bankrekeningen en het ontvangen van betalingen in het buitenland door Nederlandse ondernemingen kunnen wellicht goede redenen bestaan, maar dat betekent niet dat Bol.com die goede redenen in de gegeven context zonder nader onderzoek mocht veronderstellen. Ten derde had het taalgebruik moeten opvallen. De e-mail bevat meerdere spelfouten, gebrekkig Nederlands en overmatig gebruik van Engelse zinnen. Bol.com moest begrijpen dat dergelijke frases praktisch niet van directeuren van Brabantia afkomstig kunnen zijn of door hen kunnen zijn goedgekeurd. Bovendien hebben partijen al jarenlang uitsluitend in het Nederlands gecommuniceerd. Deze omstandigheden leiden tot de conclusie dat Bol.com haar betalingsverplichtingen nog niet heeft voldaan, zodat Brabantia in beginsel nakoming daarvan kan vorderen.
Onder omstandigheden kan onvoldoende zorgvuldigheid aan de zijde van de schuldeiser leiden tot aansprakelijkheid op grond van wanprestatie of onrechtmatige daad tegenover de schuldenaar, wat – logischerwijs – een (verrekenbare) (tegen)vordering van de schuldenaar kan opleveren. Doordat dit verweer van Bol.com echter pas in een laat stadium in deze zaak aan de orde is gekomen, is het partijdebat daarover zeer beperkt geweest en daarom (nog) niet goed te beoordelen.