Rechtbank Amsterdam, 13 april 2016
(ECLI:NL:RBAMS:2016:2121)
Felicity Garretsen
Essentie
Een ongefundeerde publicatie waaruit schade voortvloeit kan leiden tot aansprakelijkheid van de journalist op grond van onrechtmatige daad.
Rechtsregel
De vraag of een publicatie onrechtmatig is moet worden beantwoord aan de hand van een noodzakelijke afweging van twee tegenover elkaar staande, in dit geval botsende, grondrechten. Enerzijds is dat het ex art. 7 GW jo. ex art. 10 EVRM verankerde recht op vrije meningsuiting, waaronder de persvrijheid kan worden geschaard, zulks met inbegrip van de journalistieke informatiegaring. Anderzijds betreft dat het door art. 6:162 BW in samenhang met art. 8 EVRM beschermde recht op eerbiediging van de goede naam en de persoonlijke levenssfeer, ingevolge waarvan een aanspraak bestaat om van ongerechtvaardigde aantijgingen verschoond te blijven.
In deze zaak werd geoordeeld dat het recht eerbiediging van de goede naam en de persoonlijke levenssfeer van Terumo zwaarder weegt dat de persvrijheid, omdat de beschuldigingen tegen Terumo onvoldoende gefundeerd zijn. Het programma heeft de publiciteit gezocht enkel op het gezag van twee anonieme klokkenluiders en heeft geen nader onderzoek gepleegd, terwijl zij daarvoor maanden de tijd had. Bovendien was Terumo slechts zeer beperkt in de gelegenheid gesteld om op de beschuldiging te reageren. Tot slot heeft in het oordeel van de rechtbank meegewogen dat AVROTROS contact heeft gehad met de IGZ, maar weigerde informatie te verstrekken waardoor de IGZ niet in staat werd gesteld om snel maatregelen te treffen. Hierdoor heeft AVROTROS niet alleen journalistieke belangen vooropgesteld, maar ook de kans op een nader uit te voeren onderzoek voorbij laten gaan.
Inhoud arrest
In deze zaak gaat het om een tweetal uitzendingen van het AVROTROS-programma ‘Dossier EenVandaag’ waarin de ondeugdelijkheid van medische hulpmiddelen van de fabrikant Terumo aan de orde werd gesteld. Samengevat kwam in de desbetreffende uitzendingen aan bod dat de injectiespuiten van Terumo soms onuitgehard lijm bevatten, hetgeen een risico voor de gezondheid van gebruikers zou kunnen vormen. Daarnaast werd gesuggereerd dat Terumo verzuimt om beschadigde verpakkingen van stents en katheters uit de handel te halen, waardoor de steriliteit niet is gegarandeerd. AVROTROS baseerde deze verdenkingen op slechts één bron per aflevering en heeft zelf geen nader onderzoek verricht of laten verrichten naar de door deze klokkenluiders gedeelde informatie. Uiteindelijk hebben de uitzendingen veel pennen in beweging gebracht en hebben de Inspectie voor de Gezondsheidszorg en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu onderzoek verricht. Hieruit kwam echter naar voren – in tegenstelling tot wat in de uitzendingen werd beweerd – dat er geen sprake was van gevaar voor de volksgezondheid, nu de risico’s verwaarloosbaar zijn. Terumo heeft in de tussentijd veel schade geleden door de negatieve publiciteit, omdat afnemers de producten hebben teruggeleverd dan wel de leveringen hebben geannuleerd. Daarop heeft Terumo AVROTROS en de betrokken journalisten aansprakelijk gesteld op grond van onrechtmatige daad.
De rechtbank Amsterdam heeft geoordeeld dat AVROTROS inderdaad onrechtmatig heeft gehandeld. Uit de uitspraak komt naar voren dat de beschuldigingen tegen Terumo onvoldoende gefundeerd waren. Het programma heeft de publiciteit gezocht enkel op het gezag van twee anonieme klokkenluiders en heeft geen nader onderzoek gepleegd, terwijl zij daarvoor maanden de tijd had. Van media-instanties wordt verwacht dat zij ondersteunend bewijs en achtergrondgegevens verzamelen wanneer beschuldigingen zwaarder worden. Bovendien was Terumo slechts zeer beperkt in de gelegenheid gesteld om op de beschuldiging te reageren. Tot slot heeft in het oordeel van de rechtbank meegewogen dat AVROTROS contact heeft gehad met de IGZ, maar weigerde informatie te verstrekken waardoor de IGZ niet in staat werd gesteld om snel maatregelen te treffen. Hierdoor heeft AVROTROS niet alleen journalistieke belangen vooropgesteld, maar ook de kans op een nader uit te voeren onderzoek voorbij laten gaan. Op grond van deze feiten en omstandigheden, gezamenlijk en in onderling verband beschouwd, is de rechtbank tot de conclusie gekomen dat het recht van Terumo op bescherming van haar reputatie en op bescherming tegen vrijwaring van ongefundeerde beschuldigingen in dit geval zwaarder weegt dan het recht van persvrijheid van AVROTROS. Dat betekent dat het handelen van AVROTROS als onrechtmatig kan worden aangemerkt. Van belang is dat zowel AVROTROS alsook de betrokken journalisten (hoofdelijk) aansprakelijk zijn voor de schade, nu zij bij elke journalistieke misstap in het kader van deze uitzendingen betrokken zijn geweest.
AVROTROS is inmiddels in hoger beroep gegaan en is van mening dat de uitspraak van de rechtbank de kern van de journalistieke taak raakt, nu journalisten in gesprek kunnen gaan met klokkenluiders en experts en af kunnen gaan op bronmateriaal.