HR 5 juli 2016, Klimopzaak
(ECLI:NL:HR:2016:1393)
Door Sebastian Cornielje
Essentie
Vanaf 2016 zijn bij de Hoge Raad verscheidene zaken voorgedragen inzake de zogenoemde Klimopzaak, waarbij tot op heden nog zaken bij de Hoge Raad ter beoordeling liggen. Het gaat in deze zaken om een zeer grote fraude met vastgoed, waarbij de FIOD in 2007 bij meer dan vijftig locaties in heel Europa invallen heeft gedaan i.v.m. fraude rondom Bouwfond en Philips Pensioenfonds, tegenwoordig Rabo Vastgoedgroep. Een cruciale rol daarin hadden de verdachten J. van Vlijmen (die inmiddels is overleden) en O. L. Zij waren in de jaren negentig werkzaam bij Bouwfonds als respectievelijk directeur vastgoedontwikkeling, adviseur en financieel directeur. Bij grote bouwprojecten, zoals het project Eurocenter (de ontwikkeling en bouw van kantoren en woningen aan de Zuidas), werden hoge bedragen gefactureerd voor werkzaamheden die niet waren uitgevoerd. Daarmee werden bij deze en gene ‘potjes’ gecreëerd, waaruit de verdachten en anderen zich konden verrijken. De strafbare feiten die in dit verband zijn gepleegd, zijn onder andere: valsheid in geschrift, verduistering, witwassen, deelneming aan een criminele organisatie. De Hoge Raad heeft het merendeel van de klachten van verdachten verworpen.
Rechtsvraag
In de zaak van Van Vlijmen bleek de rechtsvraag vooral te draaien om het tijdstip waarop de witwaspraktijken waren gepleegd. De gronddelicten waren namelijk gepleegd alvorens witwassen (art. 420bis Sr) strafbaar was, waardoor een veroordeling daaromtrent volgens Van Vlijmen niet mogelijk was. De Hoge Raad stelt echter dat het moment waarop de witwashandelingen hebben plaatsgevonden beslissend zijn, waarbij deze ook na 14 december 2001 hebben plaatsgevonden. Zodoende meent de Hoge Raad dat het Hof juiste heeft geoordeeld in deze, waardoor het beroep is verworpen en de gevangenisstraf van zeven jaar blijft staan.
Inhoud
Klimop is de codenaam van een grootschalige vastgoedfraudezaak. De verdachten in de Klimopzaak hebben volgens het Openbaar Ministerie miljoenen euro’s achterover gedrukt door illegale transacties bij vastgoedprojecten. Het Philips Pensioenfonds en het Bouwfonds, tegenwoordig de Rabo Vastgoedgroep, zijn daarbij naar eigen zeggen voor 200 tot 250 miljoen euro benadeeld. Het OM beschuldigt de verdachten van deelname aan een criminele organisatie, oplichting, omkoping, valsheid in geschrifte en miljoenenverduistering.
J. van Vlijmen is de belangrijkste figuur in de Klimopzaak. Hij was vanaf midden jaren negentig directeur vastgoedontwikkeling bij Bouwfonds. Het OM heeft meer dan veertig personen en ruim tachtig bedrijven als verdachten aangewezen. Hij trof, los van de strafzaak, in 2010 een schikking met het OM. De hoofdverdachte en zijn vennootschappen betaalden zeventig miljoen euro aan het Philips Pensioenfonds en de rechtsopvolger van Bouwfonds, de Rabo Vastgoedgroep. Tevens moest Van Vlijmen vijf miljoen euro betalen aan het OM in de vorm van een boete. Andere verdachten, waaronder de oud-notaris K. en de vormalig directeur van het Philips Pensioenfonds W.A.D. F. , zijn eveneens veroordeeld tot gevangenisstraffen, respectievelijk vier en vijf jaar. Twee belangrijke bedrijven in de affaire, Solid Brick BV en Parck Vastgoed Ontwikkeling Nederland BV, zijn door het Hof echter vrijgesproken. Het Hof heeft die vrijspraak gemotiveerd met de overweging dat de vertegenwoordigers van deze verdachten zelf zijn veroordeeld als plegers van de aan de BV’s tenlastegelegde feiten. Zij zouden de BV’s hebben gebruikt als middel om die feiten te kunnen plegen.