Protocol II, HR 1 april 2005
(ECLI:NL:HR:2005:AS6006)
Door Julia Verschoor
Essentie
In casu staat de afwijking van een geldend protocol in een ziekenhuis centraal. Een protocol voor een medische behandeling geeft een richtlijn die in beginsel in acht moet worden genomen, maar waarvan soms kan, en in bepaalde gevallen ook moet, worden afgeweken.
Rechtsregel
Voor afwijking van het protocol geldt als maatstaf dat aan de patiënt de zorg behoort te worden verleend die in de omstandigheden van het geval van een redelijk bekwaam arts mag worden verlangd. Deze maatstaf brengt enerzijds mee dat een afwijking van het protocol door een arts moet kunnen worden beargumenteerd, maar anderzijds dat het volgen van het protocol niet zonder meer meebrengt dat de arts juist heeft gehandeld.
Inhoud arrest
In 1994 is betrokkene bevallen door middel van een keizersnede in het Sint Lucas Ziekenhuis. Eiser (gynaecoloog) heeft deze operatie uitgevoerd. Bij eiser en al het overige verplegend personeel was bekend dat betrokkene overgevoelig is voor penicilline. Tijdens de keizersnede geeft eiser de opdracht, conform het daar geldende protocol, om het antibioticum Augmentin toe te dienen. Dit wordt gebruikt bij overgevoeligheid voor penicilline. Na toediening hiervan krijgt betrokkene een heftige allergische reactie waarbij zij in coma raakt. Hierbij loopt zij hersenletsel op en er volgt een langdurige behandeling.
Op 3 maart 1994 stelt betrokkene het ziekenhuis aansprakelijk voor schade die zij lijdt door het toedienen van het middel Augmentin. Nationale Nederlanden is de verzekeraar van het Sint Lucas Ziekenhuis en erkent aansprakelijkheid.
De rechtbank oordeelt dat eiser een kunstfout heeft gemaakt door opdracht te geven tot toediening van het middel Augmentin. Het ziekenhuis wordt ook aansprakelijk geacht omdat het geen adequate zorg heeft verstrekt. Dit wordt onder meer gebaseerd op het ontbreken in “het protocol voor toediening van het – in het protocol met een merknaam aangeduide – middel Augmentin, [van] een waarschuwing voor penicilline overgevoeligheid”
Eiser stelt hiertegen hoger beroep in. De eerste grief is gericht tegen het oordeel van de rechtbank dat het ziekenhuis aansprakelijk is. Eiser stelt dat het ziekenhuis geen verplichting had om de samenstelling van Augmentin te controleren. Tevens bestrijdt hij dat het protocol ondeugdelijk was en dat het ziekenhuis aansprakelijk zou zijn voor een door een binnen zijn muren werkende maatschap opgestelde protocol. De tweede grief ziet op verwerping van het beroep op verjaring van de rechtsvordering.
Op 25 september 2003 bekrachtigt het Hof het bestreden vonnis. Volgens het Hof was het de betrokken artsen en het verplegend personeel bekend dat betrokkene overgevoelig was voor penicilline. Daarom betreft dit een ernstige kunstfout.
Door beide partijen wordt cassatieberoep ingesteld. De Hoge Raad stelt dat het hof heeft miskend dat, gelet op de aard van een protocol, uit de in aanmerking genomen omstandigheden niet zonder meer volgt dat het protocol niet aan de redelijkerwijs daaraan te stellen eisen voldoet. Een protocol voor medische behandeling geeft een richtlijn die in beginsel in acht moet worden genomen, maar waarvan soms kan en in bepaalde gevallen ook moet worden afgeweken. Hierbij geldt als maatstaf dat aan de patiënt de zorg behoort te worden verleend die in de omstandigheden van het geval van een redelijk bekwaam arts mag worden verlangd. Deze maatstaf brengt enerzijds mee dat een afwijking van het protocol door een arts moet kunnen worden beargumenteerd. Anderzijds geldt dat het volgen van een protocol niet automatisch betekent dat een arts juist heeft gehandeld.
“Voor de inhoud van het protocol betekent dit dat de opstellers ermee rekening mogen houden dat het wordt gehanteerd door redelijk bekwame artsen, en dat derhalve, mede uit een oogpunt van praktische hanteerbaarheid, niet alle gegevens behoeven te worden vermeld die aan de betrokken artsen op grond van hun medische kennis en ervaring bekend behoren te zijn. In het licht hiervan is zonder nadere motivering niet duidelijk waarop het oordeel van het hof berust dat de enkele vermelding van de merknaam Augmentin, zonder aanduiding van de werkzame stof, en het ontbreken van een specifieke waarschuwing voor gebruik daarvan in geval van overgevoeligheid voor penicilline meebrachten dat het protocol niet aan de redelijkerwijs te stellen eisen voldeed”.
De Hoge Raad vernietigt het arrest van het hof in Amsterdam en verwijst het geding naar het hof Den Haag voor verdere behandeling en beslissing.