Hoge Raad 18 mei 1883, artikel 3 van de Kieswet 1850 dient niet zo geïnterpreteerd te worden dat ook een ongehuwde vrouw van 30 jaar of ouder als ‘ingezetene’ mag stemmen
(ECLI:NL:HR:1883:1)
Door Nisrine Boukrit
Essentie
In het jaar 1883 verzocht de eerste vrouw in Nederland die een universitaire studie succesvol afrondde en arts werd, de Hoge Raad om artikel 3 van de Kieswet 1850 zo te interpreteren, dat ook een ongehuwde vrouw van 30 jaar of ouder als ‘ingezetene’ mocht stemmen. De Hoge Raad wees het verzoek van Aletta Jacobs af.
Oordeel Hoge Raad
In een uitspraak van de Hoge Raad in 1883 stond de vraag centraal of een ongehuwde vrouw van 30 jaar of ouder als ‘ingezetene’ mag stemmen. Deze vraag werd door de Hoge Raad negatief beantwoord. Ondanks dat de Kieswet uit 1850 vrouwen niet expliciet had uitgesloten van het kiesrecht, zou het niet de bedoeling zijn geweest van de Nederlandse wetgever bij de herziening van de Grondwet in 1848 om het stemrecht aan vrouwen toe te kennen. De Hoge Raad oordeelde onder meer: ‘dat de rechtbank dienaangaande terecht heeft beslist dat het ten eenenmale onaannemelijk is, dat het in de bedoeling van den Nederlandschen wetgever bij de herziening der Grondwet in 1848 zoude hebben gelegen om, in afwijking van destijds bestaande toestanden en geldende beginselen van Staatsrecht, het stemrecht aan vrouwen toe te kennen; Dat toch, ware deze uitbreiding van het kiesrecht door den wetgever beoogd, dit allergewichtigst beginsel ongetwijfeld in duidelijke en ondubbelzinnige termen in de Grondwet en dienvolgens in de Kieswet van 1850 zoude zijn uitgesproken, wat echter niet is geschied.’ Het beroep van Aletta Jacobs in cassatie werd verworpen.
Opmerking verdient dat bij de grondswetwijziging in 1887 zekerheidshalve in de kiesrechtartikelen meermaals de termen ‘mannelijke’ en ‘mannen’ werd ingelast, waar eerst werd gesproken over ‘ingezetenen’ of ‘Nederlanders’. Zo werd de uitsluiting van het vrouwelijke kiesrecht een feit. Pas 32 jaar later kregen vrouwen actief kiesrecht.*
* De Hoge Raad der Nederlanden, ‘Uitspraak Hoge Raad uit 1883 gepubliceerd over verzoek Aletta Jacobs om ook stemrecht aan ongehuwde vrouw te verlenen’, hogeraad.nl, 13 oktober 2022.