In toenemende mate word ik als docent, maar ook als schrijver van diverse studieboeken geconfronteerd met studenten die boeken niet zo zien zitten. Sommige bedrijven springen daar handig op in. Als paddenstoelen schieten de websites uit de grond waarbij samenvattingen, oefententamens en ander studiemateriaal aangeboden wordt. Uitgevers zien dit met leden ogen aan en proberen ook ‘hip’ te zijn met lekker bekkende concepten als ‘flipping the classroom’ en ‘blended learning’.
Ikzelf kan ook niet achterblijven, en onderhoud mijn eigen YouTube kanaal, website en socials ter ondersteuning van mijn colleges. Studenten reageren daar doorgaans erg positief op, dus dat blijven we zeker doen. Er kleeft alleen wel een groot nadeel aan deze ‘vernieuwing’ in ons onderwijs: de vaardigheden die je ontwikkelt door zelf een groot geheel aan tekst tot je te nemen en de redenering die daarachter zit van A tot Z te volgen gaat verloren. Vandaar mijn hartenkreet aan onze nieuwe lichting studenten die dit jaar weer beginnen: lees gewoon een (studie)boek!
Samenvatten
Ik zie op diverse websites samenvattingen te koop aangeboden, gemaakt door studenten zelf. Het idee is simpel: de site biedt een platform voor studenten die de samenvatting gemaakt hebben en andere studenten kunnen deze voor een paar euro aanschaffen. De opbrengst wordt gedeeld. Klinkt als een goed verdienmodel, maar inhoudelijk is het riskant. Ik zie vaak samenvattingen verschijnen van mijn boeken en in het merendeel van de gevallen staan er onjuistheden en storende fouten in. Sommige van deze samenvattingen blijven dusdanig hardnekkig verschijnen dat ze een soort werkelijkheid worden, en steevast als een patroon terugkeren in tentamenantwoorden. Mijn rode pen kent dan weinig genade…
Puppytraining
Maar dat is niet het grootste probleem. Een tentamen kun je herkansen, en je kunt op Google zoeken naar de juiste informatie en die vast wel ergens vinden op Wikipedia, een vlog of op andere populaire informatiesites. Snel, makkelijk en doeltreffend. Maar je wordt ook een grote sufferd die alleen maar wat kan reproduceren, of iets kan toepassen wat al eens is voorgedaan. Een beetje vergelijkbaar met een soort puppytraining eigenlijk. We gaan soms voorbij aan de toegevoegde waarde van zelf in staat zijn om uit een grote lap tekst met daarin een langzame, genuanceerde uiteenzetting tot ons te nemen en daaruit te filteren wat voor ons belangrijk is. Dat is een vaardigheid die leidt tot het hebben van een helikoptervisie, bijdraagt aan kritisch denken en noodzakelijk is voor reflectie. Dat is niet altijd lekker bekkend, hip, digitaal en kort. Het moet soms juist een worsteling zijn.
Boekenfetisj
En met die laatste zin maak je jezelf niet populair als docent of schrijver. Er is namelijk zelden een intrinsieke vraag naar een goede worsteling, wanneer het sneller en doeltreffender kan. Begrijp me niet verkeerd: wanneer digitale hulpmiddelen, en kreten als ‘blended learning’ goed worden ingezet, dan dragen ze als het goed is juist bij aan deze worsteling omdat ze studenten nieuwsgierig maken en juist aansporen meer te weten te komen en grondiger te studeren. Het is alleen een middel en geen doel. Dat laatste wordt voor mijn gevoel nogal eens omgedraaid.
Hoe het ook zij. Ik beloof hierbij plechtig dat ik zal blijven strijden voor het boek, bij voorkeur met fysieke bladzijden die je heerlijk kunt omslaan. Bladzijden waarin je de woest opwindende geur van inkt en stof kunt opsnuiven en met kleine ruimtes in de marges waarin je met een potlood vrij rond kunt dartelen en in een vrijwel onleesbaar handschrift (dat alleen jij kunt lezen) eindeloos aantekening kunt maken. Het wordt waarschijnlijk vanzelf wel weer retro en daardoor hip. Tot die tijd ben ik met veel liefde en plezier stoffig en saai.