Het verval van rechterlijke autoriteit

Jaarlijks handelen rechters in Nederland zo’n 1,6 miljoen zaken af. Dit werk wordt gedaan door ruim 2.300 rechters en raadsheren (m/v).[1] Nagenoeg alle rechtelijke uitspraken gaan over een of meer gedingen tussen partijen. Een burger staat hierbij tegenover een medeburger, een bedrijf of de overheid. Een rechter heeft de eervolle en zware taak om te komen tot een finale geschilbeslechting. Dit om haar belangrijkste functie te vervullen: het voorkomen van eigenrichting.

Door Daniel Ayinla (22), derdejaars bachelorstudent Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit Leiden

De laatste jaren zien we dat het gezag van de rechter wordt aangetast. Het verval van aanzien en morele autoriteit bij instituties is een fenomeen wat breder in de samenleving speelt. De rechtspraak is hierop bepaald geen uitzondering.

Met de komst van het internet en sociale media zijn de uitersten echter meer prevalent geworden. We zien de laatste jaren steeds meer dat na teleurstellende rechterlijke uitspraken rechters op het internet met naam en toenaam aan de digitale schandpaal worden genageld. Er bestaan heuse zwarte lijsten met rechters, raadsheren en leden van verschillende tuchtcolleges die beslissingen hebben genomen die – in ieder geval voor de opstellers van die lijsten – onwelgevallig zijn. Dit komt vanzelfsprekend veelal voor in het familie- en jeugdrecht, waar het vaak gaat om ondertoezichtstellingen, uithuisplaatsingen, (echt)scheidingen en andere ingrijpende gebeurtenissen in het leven van mensen. Ook zien we dit soort naming en shaming veel bij uitspraken gedaan na klachten ingediend bij het medisch tuchtcollege.[2]

In 2016 hebben we gezien dat de Daily Mail uitpakte met een paginagrote foto van drie raadsheren van The High Court, toen deze in 2016 de beslissing namen dat het parlement goedkeuring moet verlenen alvorens de Britse regering artikel 50 VEU in werking kan stellen. In het krantenartikel werd onder andere de spot gedreven met de geaardheid van een van de rechters.[3] Ook kwaliteitsmedia vormen geen uitzondering op dit soort praktijken. Toen een Haagse rechter in 2011 aangaf een tbs-maatregel te overwegen voor de man die een waxinelichthouder gooide richting de gouden koets, vond HP De Tijd het nodig om haar als “ontoerekeningsvatbaar” en “een kleuterjuf” te kwalificeren. Ook werd en passant haar doopceel gelicht. Daarbij werden vermeende fouten in haar carrière als rechter en officier van justitie besproken.[4]

Dit soort laster beperkt zich niet louter tot buiten de rechtbank. Ook in de rechtszaal zien we de laatste jaren meer kwesties als verzoeken om verschoning van rechters, de verdediging stilleggen als vertragingstactiek en het wraken van rechterlijke colleges. Soms komt het zelfs zover dat de wrakingskamer wordt gewraakt. Naast het feit dat dit leidt tot een nutteloos juridisch droste-effect, kost het de rechterlijke macht veel tijd en energie. Andersoortig hinderlijk gedrag wat we de laatste tijd steeds meer zien is het zonder toestemming filmen in de rechtszaal, getuige de bizarre filmpjes die op het internet te vinden zijn waarin rechters worden “gearresteerd”, hun identiteitsbewijs op zitting wordt “gevorderd” en ze heimelijk worden gefilmd. Er zijn zelfs video’s te vinden waarbij de rechtbank niet wordt erkend door een van de partijen.[5]

Natuurlijk kun je zeggen dat rechters hier maar tegen moeten kunnen. We hoeven geen medelijden met ze te hebben. Met hun goed betaalde ambt en baangarantie tot hun pensioen hebben zij een voortreffelijke arbeidspositie. Je kunt stellen dat in deze tijd van transparantie dit soort dingen inherent is aan hun functie. Ik ben het daar niet mee eens. Hoewel de vrijheid van meningsuiting wat mij betreft tot in het extreme mag worden beleden, moet het respect en het aanzien van de rechter hoog blijven. Het lasterlijk en herhaaldelijk belagen en beledigen van rechters lijkt klein bier, maar tast uiteindelijk het gezag van rechter als geschillenbeslechter en in het verlengde daarvan zijn vonnis aan. Wanneer het oordeel van de rechter niet meer geloofwaardig kan worden gezien als een finaal eindoordeel, dan betekent dit uiteindelijk de bijl aan de wortel van onze rechtsstaat.

Ook met een gastartikel op Het Rechtenstudentje verschijnen? Kijk dan hier voor meer informatie!


VOETNOTEN

[1] Factsheet Rechtspraak 2017.
[2] Verscheidene websites, waaronder deze.
[3] Daily Mail, ‘The unelected ‘activist’ judges who mounted a ‘power grab’: High Court trio who blocked Brexit are led by one who founded group dedicated to furthering European integration’, 3 november 2016 [online, link].
[4] HP De Tijd, ‘De ontoerekeningsvatbare rechter’, 10 juni 2011 [online, link].
[5] Verschillende video’s, waaronder deze en deze.