De wet is hard, maar zij is de wet. Al tijdens het allereerste vak van mijn rechtenstudie kwam dit adagium om de hoek kijken en bleef op de meest onverwachte (ok, en verwachte) momenten weer opduiken. En ik kon me er wel in vinden. De wet is de wet. Ja, duh. Zonder die wet zou het toch zeker een grote puinhoop worden.
En zo gebeurde het dat ik regelmatig lijnrecht inging tegen het gevoel of het idee van andere mensen. Dat er vrijspraak werd gevraagd voor Robert M. bijvoorbeeld, omdat het bewijs in die zaak onrechtmatig zou zijn verkregen. Iedereen was woest, snap ik, maar ik begreep ook waarom zijn advocaten die vrijspraak vroegen. Zou een mooie boel worden anders, als dat onrechtmatig verkregen bewijs zonder slag of stoot gebruikt zou mogen worden. Rechtsstaat mensen, geen politiestaat. Kom nou!
Tijdens de studie lukte me dat prima, gevoel scheiden van rationaliteit. Gebeurde het af en toe dat een medestudent verbaasd was over de uitkomst van een casus (“Maar dat is toch eigenlijk helemaal niet eerlijk!“) dan kon ik de docent altijd wel volgen (“Maar dat doet niet ter zake, de oplossing volgens de wet is deze.“). Een wetenschappelijke studie uiteindelijk, dus als het op papier maar klopt, dan is het goed.
In het ‘echt’ is het helaas allemaal minder simpel. De afgelopen – pak ‘m beet – twee jaar heb ik toch regelmatig zaken meegemaakt waarvan de uitkomst me verbaasde. ‘Are you fucking kidding me?! Dit kán toch niet?!‘ De uitkomst op papier klopte, geen speld tussen te krijgen, maar de uitkomst was allerminst rechtvaardig. En dan is wetenschappelijk en papier toch echt een heel ander verhaal. Je kunt nog zo gelijk hebben, nog zo het recht achter je hebben, je bent toch echt de sjaak.
Dan kan ik als jurist wel blijven zeggen dat je bijvoorbeeld geen genoegen moet nemen met wat je werkgever je aanbiedt omdat hij je wil ontslaan, dat je recht hebt op meer, maar ik ben uiteindelijk niet degene die nog weken bij die werkgever over de vloer moet komen, last heeft van pesterijen en dagelijks een bak stront over zich heen zal krijgen. Je moet wel heel sterk in je schoenen staan om in zo’n situatie je gelijk te willen halen. Vaak adviseer ik dan toch te luisteren naar het eigen gevoel en het verlies te nemen.
Voor mij blijft er dan niets anders over dan eens in de zoveel tijd naar het strand rijden en gefrustreerd in het luchtledige gillen. Dura lex sed lex. Maar het lijkt soms wel alsof het altijd dezelfde mensen zijn die genaaid worden door de wet. Die wet die soms zo ontzettend onrechtvaardig is. Ook als de oplossing wetenschappelijk gezien ijzersterk is.