Intellectueel eigendom is iets dat soms fel bevochten wordt in de rechtszaal. Bedrijven of individuen willen tenslotte hun creatieve prestatie goed beschermen tegen misbruik, zeker wanneer een ander met jouw fantastische idee geld gaat verdienen. Er lijkt echter een (wellicht onbedoeld) bijeffect te zijn van de vrijheid van meningsuiting, die soms op gespannen voet staat met IE rechten: wanneer je andermans werk letterlijk ‘verneukt’ kom je er meestal royaal mee weg: de porno parodie loont de moeite, zo blijkt.
Suske en Wiske en de Glunderende Gluurder
Het klassieke voorbeeld hiervan is de fel bevochte uitgave van de pornografische versie van Suske en Wiske (Suske en Wiske en de Glunderende Gluurder), getekend door een zekere Silly Wandelpeen. We zien de welbekende striphelden die oorspronkelijk bedacht zijn door Willy Vandersteen in de meest bizarre seksuele escapades verzeild raken, zonder enige vorm van censuur. Dit was tegen het zere been van de Standaard Uitgeverij, die van mening was dat het gebruik maken van de karakters van de oorspronkelijke Suske en Wiske verhalen neerkwam op een schending van auteursrechten. De Hoge Raad kon hier echter wel om lachen en besliste dat de Glunderende Gluurder overduidelijk een parodie was (Artikel 18b Auteurswet) en dus een uitzondering op de auteursrechtelijke bescherming van de oorspronkelijke maker (HR 13 april 1984, NJ 1984, 524). De Standaard Uitgeverij moest dus knarsetandend toezien dat hun kinderhelden nu voortaan ook in wel heel expliciete context getoond mochten worden.
Later werd ook ‘het seksuele leven van Kuifje’ (uitgegeven in 1992) erkend als een parodie, met eenzelfde redenering: de strip was overduidelijk bedoeld om de draak te steken met het origineel, en er was een wel hele kleine kans dat de lezer de ‘volwassen’ versie zou verwarren met de oorspronkelijke stripverhalen.
Veel recenter nog, in 2015, maakte velen een denkbeeldige cover van een Suske en Wiske album naar aanleiding van de zogeheten ‘Rennende Rukker’: een potloodventer die actief was in de buurt van IJmuiden. De Standaard Uitgeverij hield zich dit keer stil.
Disney Porno
En wat te denken van heuse pornofilms met Disney karakters in de hoofdrol? Het web wemelt er van (ik zal geen hyperlink toevoegen, maar geïnteresseerden kunnen vast met google overweg). In sommige producties worden oorspronkelijke tekenfilmfiguren gebruikt en zelfs de originele muziektunes. Met name Elsa en Anna uit Frozen moeten het met regelmaat ontgelden en blijken helemaal niet zo onschuldig te zijn als ze overkomen: beide zussen hebben alles behalve een bevroren hart. De bekende pornosite Pornhub heeft zelfs een apart kanaal voor deze films in het leven geroepen. We zien hier echter geen rechtszaken van Disney ter bescherming van hun intellectuele eigendom. Ter contrast: in 2017 verbood Disney twee Vlaamse zussen gebruik te maken van de personages van Elsa en Anna ter vermaak van jonge patiënten in ziekenhuizen, omdat dit een schending zou opleveren van het intellectuele eigendom van Disney.
Barbie Girl
Misschien wel een van de bekendste (en meest slepende) zaken in deze context is toch wel de zaak tussen Mattel en MCA records. Mattel stelde dat haar geregistreerd beeldmerk Barbie plus de daarbij behorende auteursrechten door de muziekgroep Aqua geschonden werd met het uitbrengen van hun monster hit ‘Barbie Girl’. De voornaamste grief was dat Barbie in een lustobject werd omgetoverd, zoals je kon zien in de bijhorende videoclip en op kon maken uit de songtest (‘Make me walk, make me talk, do whatever you please; I can act like a star, I can beg on my knees’). In een Amerikaanse rechtszaak werd beslist dat Aqua overduidelijke een parodie maakte op het oorspronkelijke karakter van Barbie. Prachtig detail is dat de rechter een analyse maakte van de songtekst, die als bijlage bij de zaak is toegevoegd.
Het zit Mattel wat dat betreft ook niet mee: enkele jaren hierna deed het bedrijf nog een onsamenhangende poging de artiestennaam van pornoster Terri Gibson – ‘China Barbie’ – aan te vechten, hetgeen nergens toe leidde.
Enige succesje in deze context die op het conto van Mattel kan komen te staan, is dat onze eigen Barbie (Samantha de Jong) destijds het logo van haar kroeg ‘Barbie’s Bar’ heeft aangepast. Hiervoor gebruikte ze namelijk exact hetzelfde logo als dat door Mattel is geregistreerd als beeldmerk. Daar houdt het dan ook wel zo’n beetje bij op: net als Terri Gibson kon Samantha de Jong de naam Barbie zonder problemen jarenlang gebruiken als artiestennaam en daarbij dingen doen die niet bepaald bij de doelgroep van Mattel’s barbiepoppen horen.
Conclusie: de porno parodie loont de moeite, en je komt er vrijwel altijd mee weg, zelfs wanneer je er veel geld mee verdient.