Toen ik mij in een ver verleden oriënteerde op de studie fiscale economie in Tilburg, werd mij door de Tilburgse Fiscalisten Vereniging “De Smeetskring” verteld dat 99% van de afgestudeerde fiscalisten binnen een halfjaar een baan vindt. De toekomst is onzeker, maar met dit percentage leek er toch weinig mis te kunnen gaan. Nu, een aantal jaren later, blijkt de kans van 99% inderdaad stand te houden. Hoelang dat voortduurt, is echter maar de vraag: robots liggen op de loer.
Door Michiel Hennevelt
Ja, robots komen onze banen jatten. In 2013 publiceerde Oxford University een uitgebreid onderzoek, waarin tevens een tabel werd opgenomen met – per beroep – de kans dat robots het werk kunnen overnemen. Sindsdien is er ook in Nederland veel over te doen geweest. Zo heeft minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Lodewijk Asscher het gehad over grote onzekerheden met betrekking tot de robotisering. Afgelopen week kreeg de discussie weer een impuls door een actie van Jobpersonality: een online uitgever op het gebied van werk en persoonlijkheid. Dit platform heeft het onderzoek uit 2013 gebruikt om elk beroep in hun Nederlandstalige database te voorzien van een “robotiseringspercentage”. En daar komt die 99% ineens weer om de hoek te kijken…
Stipt op nummer één pronkt, net boven de bestelwagenchauffeur en de telemarketeer, de belastingadviseur met een robotiseringspercentage van 99%. Dit impliceert dat het beroep van belastingadviseur in de robotiseringsgolf die de komende 20 jaar zal plaatsvinden vrijwel zeker als één van de eerste beroepen zal verdwijnen. Ook andere beroepen in de juridische en financiële dienstverlening komen er niet altijd even goed vanaf. De accountant (94%), de belastinginspecteur (93%) en de bestuursrechter (64%) zullen volgens Jobpersonality allemaal eerder wel dan niet ingeruild worden voor robots. De advocaat, notaris en de jurist doen het met percentages tussen de 3.5% en 40% voor de mens dan weer wel redelijk goed.
De toekomst ziet er als we voornoemd onderzoek mogen geloven dus grimmig uit. Ik heb daarentegen wel een paar problemen met het onderzoek. Ten eerste zullen sommige beroepen wellicht vervangen kúnnen worden door robots, maar voor een deel van die beroepen geldt dat we dat als samenleving absoluut niet wíllen. Hoe gaat bestuursrechter R2-D2 mij, als diep in zijn rechtsgevoel geraakte burger, het gevoel geven dat hij mijn frustratie over het niet mogen kappen van een vervelende boom begrijpt? Dat is juridisch misschien niet relevant, dus een robot zou zeker een juist oordeel kunnen vellen, maar dat oordeel moet ook acceptabel zijn voor de betrokken burgers.
Een tweede, meer persoonlijk, probleem is het begrip “belastingadviseur”. In het oorspronkelijke onderzoek uit Oxford geldt het robotiseringspercentage van 99% voor de “tax preparer”. Het lijkt erop dat Jobpersonality dit begrip letterlijk heeft vertaald naar belastingadviseur, maar ik betwijfel of het hier om dezelfde beroepen gaat. Hierbij is het belangrijk om op te merken dat slechts Nederland en Oostenrijk daadwerkelijk fiscalisten opleidt. Andere landen kennen vooral “tax accountants” of “tax lawyers”. Het zou dus misschien eerlijker zijn om de Nederlandse belastingadviseur te vergelijken met de buitenlandse “accountant” (94%), “tax examiner” and “collector” (93%), of “lawyer” (3.5%). Het wordt er dan gemiddeld niet veel rooskleuriger op, maar toch.
Ook gevoelsmatig klinkt het onderzoek niet erg geloofwaardig, maar daarbij moet men zich wel bewust zijn van de aard van moderne technologie. De stappen kunnen enorm zijn in zeer korte tijd. Het blijft dus afwachten of de robot van de toekomt baanbrekend, of baan brekend is…