Regelmatig verschijnen er in het nieuws interessante juridische kwesties over intellectueel eigendomsrecht. Deze zaken hebben geregeld betrekking op de merknaam. Wat is dit precies en hoe kun je bijvoorbeeld een merknaam registreren? Drie stellingen en drie rechtszaken over merknamen.
Een merknaam is geen handelsnaam
Belangrijk om te weten: een merknaam niet hetzelfde is als een handelsnaam. Die laatste betreft namelijk de naam van je onderneming, terwijl een merknaam ziet op een product of dienst. Denk bijvoorbeeld aan het schoonmaakmiddel Cif, afkomstig van Unilever, ontbijtgraan Cruesli van Quaker of frisdrank Fanta van The Coca Cola Company. Soms komt het zelfs voor dat producten zó bekend en ingeburgerd raken, dat we de merknaam als soortnaam gaan gebruiken, zoals aspirine, Barbie en Brinta. Dit noemen we merkverwatering.
Een inschrijving bij de KvK is niet voldoende
Om je merknaam te beschermen, is een inschrijving bij de Kamer van Koophandel niet voldoende. Met een dergelijke inschrijving bescherm je wel je handelsnaam (bijvoorbeeld Het Rechtenstudentje), maar niet de namen van producten of diensten die je onderneming produceert of aanbiedt. Om je merknaam vast te leggen, dien je deze te deponeren bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP), de officiële instantie voor merkennamen en modellen. Intellectueel eigendom is kort gezegd de verzamelnaam van zowel creatieve concepten als al uitgewerkte ideeën, zoals merken, muziek, vormgeving, uitvindingen, software, foto’s en teksten. De bekendste IE-rechten naast het merken- en handelsnaamrecht zijn het auteursrecht en octrooirecht.
Werkwijze en kosten deponeren merknaam
Een procedure voor het aanvragen en registreren van een merk duurt gemiddeld drie maanden. Het BOIP controleert hierbij onder andere of de aanvraag voldoet aan de depotvereisten, waaronder naam en adres deposant, aanduiding van het merk, onderscheidende kenmerken en de handtekening van de deposant. Is dat in orde, dan volgt een inhoudelijke controle van het merk (zijn bijvoorbeeld de producten en diensten duidelijk omschrijven). Tot slot wordt gekeken of het merk voldoet aan de wettelijke regels. Daarbij is met name van belang dat het merk onderscheidend is, zowel in woord als in beeld. De wet hanteert hiervoor strenge regels, die terug te vinden zijn in het Benelux Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE).
De kosten voor het deponeren van een merknaam lopen afhankelijk van wensen en bijzonderheden uiteen, maar starten bij 244 euro voor de deponering van één merknaam. Deze naam is dan voor de duur van tien jaar beschermd.
Jurisprudentie merknamen
Onrechtmatig gebruik van merknaam [ECLI:NL:RBSHE:2005:AU3316]
In 2005 boog de rechtbank in ’s-Hertogenbosch zich over een geschil tussen VNU Business Publications en ForwardMedia. VNU gaf sinds 2004 het tijdschrift ‘Sprout’ uit, gericht op ondernemers in Nederland. Ter promotie van het tijdschrift was VNU voornemens om jaarlijks een wedstrijd voor ondernemers en managers uit te schrijven voor het beste ingeleverde groeiplan voor een bedrijf. Voor die wedstrijd had zij op 12 december 2004 aanvankelijk de naam “Fast Forward” gekozen en het merk “Sprout Fast Forward” gedeponeerd. Ook kondigde VNU dit voornemen begin juni 2005 aan in de media. Kort daarna, meer specifiek op 30 juni 2005, maakte ForwardMedia bekend dat zij onder de naam “Fast Forward” een tijdschrift op de markt wilde brengen, gericht op managers.
Om geschillen te voorkomen, besloot VNU vervolgens de naam van haar wedstrijd te veranderen: het merk “Business Boost” werd op 25 augustus 2005 gedeponeerd. Vervolgens kondigde ForwardMedia aan dat de naam van haar tijdschrift zou worden gewijzigd in “Boost”, inclusief deponering van de merken “Boost Magazine” en “Boost”. Op dat punt had VNU er genoeg van en vorderde in een kort geding een verbod op het gebruik van de merknaam “Boost” in de aanduiding van de publicaties van ForwardMedia.
De rechter stelde VNU in het gelijk, nu ForwardMedia duidelijk probeerde te profiteren van de publiciteit die VNU had gegenereerd. Een dergelijke aanhaakpoging was volgens de rechter onrechtmatig.
Producten valselijk voorzien van merknaam [ECLI:NL:GHAMS:2017:5613]
Waar de vorige zaak een privaatrechtelijke inslag had, komt de merknaam ook terug in strafrechtelijke jurisprudentie. In deze tweede zaak had verdachte namelijk 240 paar sportschoenen voorzien van een valse merknaam. De merknaam wordt in de uitspraak niet genoemd, maar wel is te lezen dat het Amsterdamse gerechtshof verdachte veroordeelt voor het opzettelijk inkopen, op voorraad hebben, te koop aanbieden en uiteindelijk daadwerkelijk verkopen van de sportschoenen.
Gesteggel over griepvaccins [ECLI:NL:GHAMS:2010:BL9730]
In de derde en laatste zaak was sprake van een geschil tussen twee fabrikanten van griepvaccins. Novartis gebruikte al de merknaam Fluvirin voor diens griepvaccin toen Solvay eenzelfde vaccin onder de naam Fluralin op de markt wilde brengen. Door Novartis werd daarop een rechtszaak aangespannen. Voor het gerechtshof Amsterdam was de gekozen naam door Solvay echter toch afwijkend genoeg: “Aangenomen moet worden dat het publiek dat bij de beoordeling van de inbreukvraag relevant is met name uit artsen, verplegers en hypotheekhouders bestaat en niet ook uit de eindgebruikers/consumenten van het product. […] Fluralin houdt door de afwijkende vierde tot en met zesde letters (‘ral’ in plaats van ‘vir’) in de gegeven omstandigheden voldoende afstand van het merk Fluralin en derhalve is van een overeenstemming die tot een relevant gevaar voor verwarring leidt geen sprake.”
