Rechtbanktekenaar Petra Urban: ‘Ik zou graag nog een tekening van Donald Trump maken’

Tijdens de rechtszaken mogen er geen foto’s of video’s worden gemaakt. Een rechtbanktekenaar biedt dan uitkomst. Toch protesteren verdachten regelmatig dat haar tekeningen te realistisch zijn. Wat vindt Petra Urban (46), die wordt aangemerkt als de beste rechtbanktekenaar van Nederland, hier zelf van? En wie is eigenlijk háár grote voorbeeld?

Door Ilona Mertens

Ze is inmiddels al elf jaar rechtbanktekenaar, maar daarvoor moeten we eerst terug naar Groningen. Hier volgde Urban haar studie aan de Academie Minerva. ‘Ik tekende al vanaf mijn tweede en op de een of andere manier was het volstrekt logisch dat ik naar de kunstacademie ging. Bij Minerva werd ook veel aandacht besteed aan het figuratieve en de waarneming. Ik heb daar illustratie en grafiek gedaan.’ Ze leerde veel door te kijken naar het werk van anderen, zowel dat van medestudenten als de grote meesters. Kritiek op haar werk zag zij als een motivatie om beter te worden. ‘ik leerde ervan als ik iets totaal had verkloot en daarna toch door ging.’ Urban hield van dingen uitproberen: ‘Ik experimenteerde met licht, vormen en verschillende materialen, maar bijvoorbeeld ook met fotografie en ruimtelijke vormgeving (boetseren en beeldhouwen). Naast het harde werken gaf haar studententijd haar een bepaalde mate van onbezorgdheid: ‘Maar dat besef je pas later, hé.’ De vriendschappen die zij in die tijd heeft gesloten, had ze niet willen missen.

Inspiratie

De kunstenaar die haar in het algemeen het meest inspireert, is Rembrandt. ‘Zo’n beheersing van de anatomie van mens en ruimte.’ Haar voorbeeld als rechtbanktekenaar is zonder meer de vorig jaar overleden Chris Roodbeen. Hij werkte tot zijn 87^e door en was vijftig jaar lang rechtbanktekenaar. ‘Roodbeen laat een fantastisch oeuvre na, bovenal was hij een heel fijn mens.’

Urban maakte haar eerste rechtbanktekening zo’n elf jaar geleden in Amsterdam. ‘Ik ging toen mee met een vriendin, Estella Heesen. Zij is rechtbankverslaggeefster. Inmiddels heeft het papier plaats gemaakt voor een tablet. ‘Op een tablet heb ik alle materialen in één apparaat. Ook kan ik het meteen verzenden, erg handig!’ Urban gaat gewoonlijk niet zelf op de zittingen af, maar werkt uitdrukkelijk op verzoek van haar klanten.

Te realistisch

Sommige zittingen zijn vrij heftig om bij te wonen, zoals een mishandelingszaak van kinderen in Den Haag. Op de vraag of Urban afstand neemt van de inhoudelijke kant van de zaak of dat zij zich weleens opwindt als een verdachte wordt vrijgesproken, antwoordt zij: ‘Ik ben (gelukkig) geen rechter. Ik veroordeel daarom niet, het is per slot van rekening nog steeds een verdachte. Inhoudelijk vind ik rechtszaken juist erg interessant.’

Eind vorig jaar ontstond er discussie over haar rechtbanktekeningen, die te realistisch zouden zijn, waardoor verdachten te herkenbaar zouden worden. ‘Mijn tekeningen zijn geen foto’s maar een interpretatie. Men kan dus niet met zekerheid stellen dat de verdachte lijkt op mijn tekening. Daarnaast zijn strafzittingen openbaar.’ De discussie heeft volgens Urban geen invloed op haar werk. ‘Wel houd ik er rekening mee bij de wekelijkse rubriek ‘De Politierechter’ in Panorama. Daar bleek de combinatie van voornaam en tekening tot commotie te leiden, waardoor we besloten een naam te verzinnen en het gezicht meestal iets meer schuin van achter te tekenen; dat gaat gelukkig goed. Herkenning geschiedt eigenlijk vooral op basis van een combinatie van voornaam/initialen, leeftijd, woonplaats, beroep en uiterlijke kenmerken. Niet op een van deze afzonderlijk.’ Vanwege hun veiligheid mogen sommige verdachten niet getekend worden, maar dat zijn uitzonderingen.

Favoriet

Urbans favoriete rechtbanktekening is die in de zaak van ex-topman Möllenkamp van woningcorporatie Rochdale. ‘In deze tekening zie je de betekenis van mijn werk: je herkent de verdachte niet eens en dat hoeft ook niet. Het is de beruchte Maserati-man (Möllenkamp) die zich van ellende op de tafel had gestort terwijl zijn advocaten druk probeerden om de boel te redden. De standaard, achterin de tekening, geeft aan dat het er veel media-aandacht was. Kortom, deze plaat illustreert hoe hij erbij zat en hoe het eraan toe ging in de zaal; de dramatiek is optimaal. En hij is lekker getekend (nog analoog hé!). Dat schoentje van die advocaat… Leuke details vind ik dat.’

Doordat Urban zoveel criminaliteit van dichtbij meemaakt, hoopt zij dat ze het ‘immuunsysteem’ van haar kinderen wat kan vergroten, door de grootste valkuilen te belichten en daar met ze over te praten. ‘Verliefdheid is er zo een, je ziet alles door een roze bril. Dit betekent niet automatisch dat degene het beste met je voor heeft, het zijn je hormonen die opspelen. Groepsdruk is nog zo’n voorbeeld: de meerderheid doet niet automatisch het juiste. Social media kan ook een valkuil zijn, niet alles hoeft online gezet te worden. Daar probeer ik mijn kinderen wel voor te behoeden.

Donald Trump

Ondanks de talloze gemaakte tekeningen heeft Urban zeker nog een wensenlijstje. Wie staat er bovenaan? ‘Ik zou graag nog een tekening van Donald Trump in het beklaagdenbankje maken.’ Dat sluit mooi aan op haar toekomstplannen: over vijf jaar ziet Urban zichzelf nog steeds als rechtbanktekenaar, maar dan ook wat vaker internationaal.

Urban werkt bij de Telegraaf, de Panorama en tekent veel voor de televisie.