Dossier “Making a murderer” – recensie

Hoewel de documentaire in Amerika eind december al in opspraak raakte, is ook Nederland sinds vorige week in de ban van Making a Murderer. De hoogste tijd voor een recensie en het beantwoorden van een aansluitende vraag: hoe voorkomen we dergelijke taferelen in Nederland? Don’t worry, in dit stuk staan geen spoilers. Voor de inhoudelijke beschouwing en samenvatting kun je onderaan het artikel doorklikken.

De opvallende documentaire volgt twintig jaar van het leven van Steven Avery, een man uit Two Rivers, Manitowoc County (Winsconsin, Amerika), die ten onrechte achttien jaar vastzit voor een vermeende verkrachting van dorpsgenoot Penny Beerntsen en twee jaar na zijn vrijlating wederom wordt opgepakt voor de moord op fotografe Teresa Halbach. De tiendelige documentaire met afleveringen van steeds ongeveer een uur belooft bizarre plotwendingen en ijzingwekkende fouten binnen het Amerikaanse strafrechtsysteem. Is de serie nu echt zo spraakmakend als wordt beweerd en zien we inderdaad de ene onderzoeksblunder na de andere?

Rauw, maar eenzijdig
De kracht van de documentaire is ongetwijfeld dat de documentairemakers, Moira Demos en Laura Ricciardi, in de periode 2005-2015 alles zelf hebben meegemaakt. Het levert rauwe, echte beelden op zonder reconstructies. De tijdlijn is gemakkelijk te volgen en de personages worden voldoende geïntroduceerd. Iedereen – behalve de juryleden in de rechtbank – komt vol in beeld, waardoor emoties duidelijk zichtbaar zijn. Het grote nadeel is daarentegen de eenzijdige kant waaruit het verhaal wordt verteld – die van Steven Avery en zijn familie. Voor tegenwicht van tegenpartijen is minder plaats. Als kijker moet je er constant van bewust zijn dat je niet alles te zien krijgt. Eerlijk is eerlijk, door de feiten die worden voorgeschoteld, is het lastig om een open blik te houden, met name omdat er verschillende bewijzen zijn dat niet alle belastende feiten tegen Steven in de serie terugkomen of maar beperkt worden uitgelicht. En blijkt uit de documentaire nu écht wie Steven Avery als persoon is? Eigenlijk niet. Mocht je de documentaire al gezien hebben, dan kun je daarover dit en dit artikel lezen.

Een frustrerend rechtssysteem
Hoewel de documentaire draait om Steven Avery, is het veel meer het kromme rechtssysteem dat vragen oproept bij het publiek. Of je er nu wel of niet van overtuigd bent dat Avery schuldig is aan moord: er valt niet te ontkennen dat er tijdens zijn processen grove fouten zijn gemaakt door justitie en dat de media in grote mate de beeldvorming rondom zijn persoon heeft bepaald. Het is maar zeer de vraag in hoeverre zijn recht op een eerlijk proces is nageleefd en of de rechter op de juiste momenten heeft ingegrepen. Mede daarom is de frustratie tijdens het bekijken van de afleveringen bij vlagen groot. Wees dus voorbereid op een hoop inwendig vloeken en de behoefte om mensen door de beeldbuis te trekken.

Mogelijk in Nederland?
Daarnaast rijst de vraag of we onze Nederlandse strafrechtswetgeving genoeg hebben dichtgetimmerd om dit soort taferelen te voorkomen. Er zijn in ieder geval twee wat verontrustende ontwikkelingen:

1] Mocht de nieuwe wet Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten die minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk dit jaar aan de Tweede Kamer zal voorleggen, worden aangenomen, dan krijgen de inlichtingendiensten verregaande mogelijkheden om communicatieverkeer af te tappen. Met het oog op deze documentaire misschien wel té vergaande bevoegdheden. Meer daarover lees je hier.

2] Daarnaast wordt het vanaf deze maand makkelijker om aangifte van zedendelicten te doen. Hoewel dat op bepaalde punten zeker een verbetering is, wordt het ook makkelijker om valse aangiften in te dienen. Na het kijken van de documentaire geeft dat te denken. Meer daarover vind je hier.

Andere stukken in dit dossier:

Dossier “Making a Murderer” – inhoudelijke beschouwing en samenvatting
Dossier “Making a Murderer” – laatste nieuwsberichten en updates omtrent Steven Avery
Dossier “Making a Murderer” – Complottheorieën en wat de serie niet liet zien