Actieve donorregistratie en afschaffing medisch beroepsgeheim: reden tot zorg?

De Tweede Kamer had het er gisteren maar druk mee: naast de instemming met het plan voor actieve donorregistratie werd ook het medisch beroepsgeheim afgeschaft. Waar de eerste volop in het nieuws kwam, leek de laatste wat stilletjes en zonder al te veel tamtam plaats te vinden.

Wat hebben de beslissingen van gisteren tot gevolg voor de Nederlandse burger? Hieronder een kort overzicht.

Actieve donorregistratie
Op 18 december 2012 diende D66-Kamerlid Pia Dijkstra haar wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op de orgaandonatie in verband met het opnemen van een actief donorregistratiesysteem in. Er volgden in de jaren daarna verschillende wijzigingen en behandelingen, waarna gisteren een erg kleine meerderheid vóór het wetsvoorstel stemde (75 stemmen voor, 74 stemmen tegen). Dit had een gelijke stand kunnen worden volgens nu.nl. In de Kamer was Partij voor de Dieren-Kamerlid Frank Wassenberg afwezig. Hij was van plan tegen het wetsvoorstel te stemmen waardoor er geen meerderheid zou zijn. Wassenberg had zich vergist in een afspraak en spreekt van een “ongelooflijke blunder”.

Volgens het wetsvoorstel van Dijkstra moeten Nederlandse burgers van achttien jaar en ouder kiezen of zij wel of geen donor willen zijn. Volgens het oude systeem was je geen donor als je niets aangaf, volgens het wetsvoorstel word je zonder keuze automatisch als donor geregistreerd, een systeem dat in bijvoorbeeld België al jaren wordt gehanteerd. De keuze om geen donor te worden is er dus nog steeds, echter dien je dit nadrukkelijk aan te geven.

Dijkstra is verheugd dat haar plan is aangenomen. “Dit is heel goed nieuws voor al die mensen op de wachtlijst. Nu sterven jaarlijks 150 mensen die met een donororgaan nog in leven hadden kunnen blijven.”

Het wetsvoorstel moet nog wel door de Senaat worden goedgekeurd.

Afschaffing medisch beroepsgeheim
Met stille trom is gisteren tevens Wet 33980 door de Tweede Kamer aangenomen, beter gezegd een wijziging van de Wet marktordening gezondheidszorg plus enkele andere wetten in verband met het verbeteren van toezicht, opsporing, naleving en handhaving. Het gevolg? Aantasting van de privacy van de patiënt en het afbrokkelen van het medisch beroepsgeheim van de arts.

Eerlijk is eerlijk, het is opmerkelijk dat er zo weinig ophef over deze wijziging is geweest, wellicht omdat de nadruk meer leek te liggen op de actieve donorregistratie. Het vertrouwen tussen patiënten en arts is tenslotte van wezenlijk belang en deze lijkt nu behoorlijk in het geding te komen. Wat betekent het aannemen van Wet 33980 nu in de praktijk?

Zorgverzekeraars mogen bij materiële controle bij vermoedens van fraude en/of fout declareren in het medisch dossier kijken om te controleren of de arts – al dan niet samen met de patiënt – rommelt met declareren. Volgens artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is het aantasten van privacy, waaronder het doorbreken van het medisch beroepsgeheim, alleen te rechtvaardigen als met het middel het doel gediend wordt en als er geen alternatieven zijn. Meer hierover valt te lezen in dit artikel van Henk van Gerven, voormalig huisarts, Tweede Kamerlid en woordvoerder zorg voor de SP.

Op basis van bovenstaande zou de wet de proportionaliteits- en subsidiariteitstoets niet doorstaan. De omvang van fraude in de zorg is de laatste jaren een stuk lager geworden, tevens is niet aangetoond dat doorbreking van het medisch beroepsgeheim nodig is om fraude effectief op te kunnen sporen en aan te pakken.

Ook dit voorstel moet nog door de Eerste Kamer worden aangenomen. Het laatste woord is hier dus nog niet over gezegd.