Onder ons juristen vinden we ongetwijfeld ook noeste rockers die, net als ik, in een bandje zitten en hun eigen muziek produceren. De manier waarop je de auteursrechten kunt verzilveren in enige vorm van omzet is echter drastisch veranderd.
Nostalgie
Wanneer je vroeger (lees: een jaar of tien geleden) in een bandje zat, je eigen werk schreef en daarmee uiteraard wereldberoemd wilde worden, was de eerste mijlpaal waarschijnlijk het opnemen van een demo of misschien uiteindelijk een volledig studio-album. Dat komt erop neer dat je in een (al dan niet professionele) studio je werk inspeelt en een bedrijf inhuurt om Cd’tjes met je zelf ontworpen boekwerkje te doen laten verveelvoudigen. Na iedere gig in een gezellige achteraf-kroeg probeerde je zodoende wat van je demootjes te verkopen. Daarnaast gebruikte je het plaatje ook om jezelf te promoten bij boekingskantoren, festivals, en weer andere kroegen, in de hoop dat je ooit op de 3FM speelplaats terecht komt. Met de opkomst van onder meer digitale download- en streamingsdiensten lijkt deze aanpak voorgoed verleden tijd. Toegegeven, sommige opkomende bandjes proberen hun geluk nog met het uitbrengen van een Vinyl-plaat, omdat dit lekker vintage is, maar het merendeel zal geen geld willen investeren in de reproductie van schijfjes ter promotie van hun muziek.
Exploitatierechten
Allemaal leuk en aardig, maar hoe zit het in onze online omgeving nu eigenlijk met de auteursrechten van deze beginnende bands, die vaak onder eigen beheer muziek produceren? De auteurswet beschermt dit soort werken van ‘letterkunde, wetenschap of kunst’ en geeft aan dat de maker van dergelijk werk het exclusieve recht heeft dit recht te verveelvoudigen en te openbaren. Dat noemen we in samenhang ook wel de exploitatierechten: het deel van het auteursrecht waar je geld mee verdient. Waar je dus voorheen zelf opdracht gaf om je demootje te verveelvoudigen en deze vervolgens te koop aanbood (openbaar maken) gaat dat nu wel even wat anders. In de praktijk neemt een band een dienstverlener in de arm die namens hen ervoor zorgt dat hun nieuwe werk aangeboden wordt aan de bekende online aanbieders van muzikaal werk. Het komt er dan op neer dat de band eenmalig een bedrag betaalt aan de dienstverlener in ruil voor het faciliteren van de openbaarmaking van hun werk. Hier houdt de rol van deze dienstverlener in principe op. De sites die dat werk uiteindelijk aanbieden (en dus openbaar maken) verdienen per download, stream of view een bepaald bedrag, afhankelijk van het verdienmodel van deze aanbieder. Natuurlijk willen de muzikanten die dat werk geschreven hebben een vergoeding in ruil voor deze openbaarmaking. De manier waarop dit gebeurt kan je in grofweg drie delen onderverdelen: de streamingsdiensten, de downloadsites en YouTube.
Download
De inmiddels bijna achterhaalde downloadsites bieden je werk aan voor een eenmalig bedrag. Bekende sites zijn I-tunes, Bandcamp of CDbaby. De klant ontvangt je nummer of album als een download en kan deze vanaf dat moment onbeperkt (en ook offline) afspelen op diens apparaten. Hier houdt de band in de praktijk ongeveer 20 cent aan over (uitgaande van een downloadprijs van 99 cent).
Streamen
Streamingdiensten zoals Spotify, Deezer, Tidal, Google Play en Apple Music werken dan weer net eventjes wat anders. De gebruikers van deze diensten betalen een abonnementsprijs per maand en kunnen dan in de tussentijd onbeperkt alle muziek streamen die deze dienst aanbiedt. De artiest krijgt per stream een bedrag, afhankelijk van de hoeveelheid gebruikers van deze dienst. De gemelde statistieken hierover verschillen nogal, maar de schatting is dat een artiest per stream tussen de 0,002 en de 0,007 eurocent oplevert. Niet echt een vetpot dus.
YouTube
Via YouTube gaat het weer een tikkeltje anders. Je kan eigenlijk op twee manieren je exploitatierechten verzilveren. Op de eerste plek kun je, wanneer je zelf je werk op een YouTube-kanaal plaatste, aangeven dat jouw werk door anderen in hun video’s gebruikt mag worden als achtergrondmuziek. Je krijgt dan een vergoeding die weer sterk afhankelijk is van het aantal views van degene die je werk gebruikt. Een tweede manier is door YouTube toe te staan reclame te plaatsen voorafgaand aan je video. Dit heeft echter alleen zin wanneer je al een behoorlijk publiek hebt opgebouwd. Ook daarvoor geldt dat je vergoeding afhankelijk is van het aantal volgers en het aantal mensen dat daadwerkelijk op de getoonde reclame klikt.
Kortom, de online omgeving biedt eindeloze mogelijkheden om je publiek te vergroten vergeleken met het afstruinen van donkerbruine kroegen. De vergoeding die je ervoor krijgt is echter vrij laag, zeker wanneer je vroeger nog vijf hele euro’s kon vragen voor een nieuw demootje. Die goede oude tijd…